Porozumiewanie się organizmów. Znaczenie sygnałów. Kontekst środowiskowy

Porozumiewanie się organizmów. Znaczenie sygnałów. Kontekst środowiskowy

Niektóre sygnały dostarczają informacji, które mogą być niedostępne dla odbiorcy bądź nadawcy. Sygnały wskazujące na obecność drapieżnika nie są wykrywalne dla wszystkich osobników stada czy grupy rodzinnej. U zwierząt żyjących stadnie tylko część osobników pełni w danym momencie wartę, wypatrując potencjalnych niebezpieczeństw, pozostałe zaś korzystają z nadawanych przez nie sygnałów alarmowych. Znane są również sygnały pokarmowe oznaczające wykrycie źródła pokarmu, który może być podzielny między wiele osobników, bądź takiego, który można wykorzystać tylko z pomocą większej liczby członków stada. Na przykład wróble domowe Passer domesticus po znalezieniu pokarmu wydają charakterystyczny głos, który przywabia inne osobniki. Głos ten jednak wydają jedynie wtedy, gdy znalezione źródło pokarmu jest podzielne.

Autokomunikacja. U wielu zwierząt różnice między emitowanym i odbieranym sygnałem mogą być wykorzystane do uzyskania informacji o warunkach zewnętrznych. Do takich właśnie zjawisk należy echolokacja nietoperzy i delfinów, czy elektrolokacja niektórych ryb. I chociaż natura takiej „wymiany” informacji jest zupełnie odmienna od tzw. prawdziwej komunikacji, to jednak ograniczenia środowiskowe, jakie na nią działają, są w dużej mierze takie same jak w heterokomunikacji, a więc komunikacji, w której różne osobniki nadają i odbierają sygnał niosący informację.

Bardzo często ładunek informacji znajdujący się w sygnale jest optymalizowany, w skutek czego pojedynczy sygnał ma złożony charakter i zawiera odpowiedzi na wiele różnych pytań. Ponieważ różne konteksty, w których nadawane są sygnały, często się wzajemnie wykluczają, jest mniej prawdopodobne, że złożone sygnały dotyczą wielu kontekstów. Niemniej są wyjątki. Śpiew ptaków, często pełni jednocześnie funkcję przyciągania partnerki do rozrodu, jak i odstrasza rywalizujące samce. Podobnie rzecz ma się ze śladami zapachowymi zostawianymi przez ssaki.

Sygnały, podobnie jak wszelkie inne cechy organizmów, powstawały w trakcie ewolucji i mają charakter przystosowawczy. Nie oznacza to jednak, że wszystkie równie dobrze spełniają swoje funkcje. Wiele ich cech może wynikać z różnego rodzaju ograniczeń, które mogą być związane zarówno z właściwościami sygnału, jak też właściwościami nadawcy i odbiorcy.

Tomasz S. Osiejuk

Zebra, Equus quagga chapmani