Mickiewicz Adam, Konrad Wallenrod
 
Mickiewicz Adam, Konrad Wallenrod. Powieść historyczna z dziejów litewskich i pruskich
Powieść poetycka (1828) Adama Mickiewicza o moralnych konsekwencjach zemsty, dokonywanej w imię dobra zbiorowości. Konflikt sumienia przeżywa tytułowy bohater, działając zgodnie z oczekiwaniami narodowej wspólnoty i w jej interesie. Alf, pojmany jako dziecko do niewoli, przenika w szeregi wrogów, aby pomścić ziomków i zagrodzić Krzyżakom drogę do zwycięstwa. Jako rycerz Konrad dochodzi do godności wielkiego mistrza. Aby zachować wierność swej misji, musi zdradzić rycerzy, którzy mu zaufali. Litewski wajdelota Halban, przyjaciel i mentor Konrada, przypomina mu pieśnią o zemście. Konrad przeżywa mękę zwątpienia, ale ulega konieczności — nie może zaznać szczęścia jako niewolnik (Szczęścia w domu nie znalazł, bo nie było w ojczyźnie), choć ciąży mu gorycz etycznego sprzeniewierzenia. Rozdwojony między dobrem i złem Konrad przynależy duchowo do kręgu bohaterów romantycznych skażonych lucyferyzmem. Naznaczony jest kainowym piętnem, z którym zmagali się ludzie podziemni. Im właśnie poświęcił Mickiewicz swój poemat, ukazując konflikty moralne bojowników podziemia pierwszej połowy XIX w., poddając wnikliwej analizie psychikę konspiratorów. Konrad Wallenrod jak mało który bohater romantyczny stał się wzorcem patrioty oddanego sprawie, patronującego zrywom niepodległościowym i konspiracji. Metaforycznym komentarzem jego losu jest ponura ballada o mścicielu, Alpuhara, przedstawiająca drogę bohatera-zdrajcy, który składając Hiszpanom hołd wasala, obdarza ich pocałunkiem śmierci, przekazując rycerstwu zgubną zarazę. Almanzor umiera świadomy moralnej ohydy swego występku. Podobnie czyni Konrad Wallenrod, który łamie rycerski kodeks honorowy, aby działać dla dobra swego ludu. Trafność Mickiewiczowskich diagnoz stała się kością niezgody i przyczyną długotrwałych, zażartych polemik. Dla jednych święta zdrada Wallenroda była akceptowanym bez zastrzeżeń wzorem postępowania, dla innych początkiem zgubnej drogi prowadzącej do duchowego upadku narodu. Przestrzegano zwłaszcza przed relatywizacją racji moralnych — ukazywaniem dobra i zła jako wartości względnych.
Tomasz Miłkowski
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia