„zawarcie granic”

„zawarcie granic”,

koncepcja polityki gospodarczej w Polsce w 2. połowie XVI–XVII w. głosząca potrzebę zakazu wyjazdów polskich kupców za granicę;

miało na celu przeciwdziałanie wywozowi pieniądza i wzrostowi cen oraz zmuszenie obcych kupców do przyjazdu i osiedlania się w Polsce, a przez to wzbogacanie skarbu płaconymi przez nich cłami i podatkami; miało także sprzyjać rozwojowi miast, w których osiadałoby wielu bogatych kupców cudzoziemskich; zakazy takie były dość powszechne w krajach zachodniej Europy do początku XVI w. W Polsce „zawarcie granic” próbowano wprowadzić na mocy ustawy 1565 (bezskutecznie), pierwszy zaś uzasadnił jego potrzebę A. Ciesielski (1571); postulat „zawarcia granic” wypływał z wczesnomerkantylistycznej tezy, że kraj, aby był bogaty, potrzebuje pieniędzy (nadwyżki przywozu monet i kruszców nad wywozem), więc ich wywóz z kraju jest szkodliwy; dowodzono, że polscy kupcy wyjeżdżający za granicę są narażeni na grabieże i wyzysk, muszą też sprzedawać towary po niższej cenie niż w kraju; lepiej byłoby więc, gdyby to obcy kupcy przyjeżdżali do Polski i na miejscu kupowali towary, korzystając z pośrednictwa kupców miejscowych (odnowienie dawnego prawa składu), osiedlali się tu, płacili cła i podatki; w ten sposób „dobry” pieniądz będzie napływał do kraju, powiększając jego bogactwo. „Zawarcie granic”, propagowane przez szlacheckich publicystów i ekonomistów, było dość powszechnie traktowane jako zamach szlachty na kupiectwo i miasta; jednak o ile w XVI w. postulat „zawarcia granic” był zgodny z ówczesnymi poglądami ekonomicznymi i jego intencja nie była skierowana przeciwko polskim kupcom i miastom, to podtrzymywany przez szlacheckich publicystów i ekonomistów w XVII w. (S. Cikowski, W. Gostkowski, Sz. Starowolski), wbrew ugruntowanej już na Zachodzie teorii rozwiniętego merkantylizmu (głoszącej, że dodatni bilans płatniczy nie może być osiągnięty przez mechaniczne regulowanie ruchu pieniądza), zagrażał rozwojowi krajowego rzemiosła i handlu, stanowiąc wyraz antymiejskich poglądów szlachty.