socjologia stosowana

socjologia stosowana, inżynieria społeczna, ang. social engineering,

w szerokim ujęciu nauka społeczna badająca warunki, mechanizmy i zasady racjonalnego przekształcania rzeczywistości społecznej, w węższym — zbiór dyrektyw skutecznego działania, mających spowodować pożądane zachowania podmiotów społecznych;

zakres przedmiotowy s.s. obejmuje kwestie związane z wieloma aspektami struktur i procesów społecznych, ekonomicznych, politycznych, edukacyjnych, religijnych. Zagadnienia badawcze dotyczą zatem sposobów organizacji, funkcjonowania i przekształceń obszarów: władzy politycznej, systemu prawnego, instytucji, socjalizacji i edukacji społecznej, komunikacji społecznej, regulacji konfliktów społecznych, marketingu. S.s. ma interdyscyplinarny charakter i korzysta m.in. z dorobku socjologii, prakseologii, psychologii społecznej, pedagogiki, historii, politologii, demografii. Złożoność natury jednostkowych i grupowych zachowań ludzkich sprawia, że niemożliwe jest ich satysfakcjonujące wyjaśnienie oraz zaprojektowanie strategii społ. bez wykorzystania wiedzy z poszczególnych nauk społecznych.

Ukształtowały się 2 stanowiska w kwestii celów i możliwości s.s. S.s. całościowa zakłada projektowanie i realizowanie przemian obejmujących społeczeństwo jako całość. Typowym przykładem są utopijne i radykalne najczęściej projekty budowania idealnego ustroju społecznego (Platon, utopijni socjaliści, K. Marks, leninowska rewolucja proletariacka, III Rzesza, projekt Czerwonych Khmerów). W dotychczasowych dziejach realizacja tego rodzaju projektów była zwykle oparta na stosowaniu przemocy i miała negatywne skutki. S.s. cząstkowa jest ukierunkowana na przekształcanie poszczególnych aspektów funkcjonowania społeczeństwa, tzn. łagodzenie bądź eliminowanie konkretnych problemów, patologii i zła społecznego, a także wprowadzanie innowacji mających poprawić status quo. Pragnienie wykorzystania wiedzy naukowej w tworzeniu i realizacji strategii przemian społecznych było i jest cechą historycznych i współczesnych cywilizacji. Uwzględniając historyczny rozwój nauk społecznych, można przyjąć, że trwałym elementem ich poznawczej i praktycznej funkcji były socjotechniczne aspekty funkcjonowania społeczeństw, państw, systemów prawnych, gospodarki, edukacji itp. Analiza tych zagadnień wraz z praktycznymi dyrektywami kształtowania bądź doskonalenia rzeczywistości społecznej (jej fragmentów) były m.in. przedmiotem zainteresowań: Platona, Ibn Chalduna, N. Machiavellego, J.J. Rousseau, Marksa, M. Webera. Jednakże instytucjonalizacja s.s. jako odrębnej dyscypliny przypada na XX w., zwłaszcza jego 2. połowę. Jej dorobek współtworzyli tacy badacze, jak: D.R. Pound, M. Eastman, G. Myrdal, K.R. Popper, H.L. Zetterberg, J. Schmidt, A.B. Cherns. Za prekursora s.s. w Polsce uważa się A. Podgóreckiego; współtwórcami dyscypliny są m.in.: J. Kwaśniewski, J. Kubin, M. Łoś, Cz. Czapów, J. Goćkowski, A. Matejko, J. Kurczewski, M.K. Mlicki.