sądownictwo konstytucyjne

sądownictwo konstytucyjne,

w znaczeniu przedmiotowym — rozstrzyganie sporów o wykładnię i stosowanie norm konstytucyjnych, zwłaszcza sporów o zgodność z konstytucją ustaw i in. aktów normatywnych; w znaczeniu podmiotowym — całokształt niezawisłych organów i instytucji rozstrzygających spory konstytucyjne.

Przesłanką rzeczywistego działania sądownictwa konstytucyjnego jest powierzenie go organom typu sądowego: w modelu amer. (przyjętym w Kanadzie, większości państw Ameryki Łac., w Japonii, Indiach, krajach skand., Irlandii) sądownictwo konstytucyjne (judicial review) może sprawować każdy sąd, jeżeli problem konstytucyjny powstanie na tle rozpoznawanej przez niego sprawy indywidualnej (w praktyce jednak funkcję tę sprawuje Sąd Najwyższy); w modelu kontynent. (Austria, Włochy, Niemcy, Hiszpania, z pewnymi odmiennościami — Francja, Polska i większość innych państw eur.) sądownictwo konstytucyjne należy do specjalnego organu sądowego Trybunału Konstytucyjnego, oddzielonego od systemu sądów powszechnych i administracyjnych. W Polsce sądownictwo konstytucyjne powstało w okresie międzywojennym, ale tylko w odniesieniu do odpowiedzialności najwyższych urzędników państwa (Trybunał Stanu w konstytucjach 1921 i 1935), pełniejszą (choć też ograniczoną) postać przybrało dopiero 1982–85 (utworzenie Trybunału Stanu i Trybunału Konstytucyjnego), ostateczny, odpowiadający eur. standardom, kształt obu tych trybunałów ustaliła Konstytucja RP z 1997.