prognozowanie społeczne,
oparte na uzasadnionych naukowo przesłankach formułowanie przewidywań przyszłych stanów rzeczy, procesów, zdarzeń, tj. prognoz [gr. prognosis ‘przeczucie’, ‘przewidywanie’];
prognozowanie społeczne
Encyklopedia PWN
rognozowanie społeczne, podobnie jak futurologia, stanowi jeden z 3 typów zainteresowania przyszłością polegającego na domyślaniu się przyszłości; innym podejściem do problemów przyszłości jest konstruowanie ideałów lub kontrideałów przyszłości (utopie i dystopie), a jeszcze innym projektowanie (planowanie) przyszłości; prognozowanie społeczne jest z założenia interdyscyplinarną działalnością nauk., natomiast futurologia (na którą zresztą w 2. poł. XX w. zakończyła się moda) niejednokrotnie aspirowała do tego, by być samodzielną dyscypliną.
Prognozy formułuje się nie tylko w odniesieniu do szeroko pojmowanych zjawisk społ. (zwłaszcza demogr., ekon., dotyczących struktury społ., edukacji, przestępczości, także kultury, obyczajów), ale również — i to zapewne jeszcze częściej — prognozuje się innego typu zjawiska (b. często np. w medycynie, w meteorologii, technice, prognozy dotyczące rozwoju nauki). Prognozy tym różnią się od innych wypowiedzi dotyczących przyszłości (wróżb, proroctw, przepowiedni), iż są oparte na jasno sformułowanych przesłankach i wyraźnie jest określony (a w każdym razie może być) sposób dochodzenia do prognozy; są z reguły twierdzeniami warunkowymi (jeżeli...); zakładają możliwość podejmowania działań zmierzających do sprawdzenia się prognozy lub zapobiegających jej spełnienie. Prognozy społ. formułuje się niejednokrotnie w sposób wariantowy (zwłaszcza wariant najbardziej pożądany, czyli wariant „szans” oraz wariant najbardziej prawdopodobny). Zainteresowania oddziaływaniem na przyszłość — rozpoznaniem zagrożeń i szans — są najczęstszym motywem podejmowania prac prognostycznych. Prognozy społ. dotyczyć mogą zjawisk o różnej skali: społeczności lokalnej, regionu, kraju, grupy krajów; koniec XX w., z jego postępami globalizacji, przyniósł wzrost zainteresowania prognozami o skali ogólnoświat., ale już 1972 ukazała się praca Limits to Growth (Granice wzrostu 1973), która wywarła znaczny wpływ na myślenie o zasobach naszego globu i o problemach ekologicznych. Prognozy społ. tym m.in. różnią się od prognoz dotyczących innych dziedzin, że samo ich sformułowanie i upowszechnienie może oddziaływać na zjawiska będące przedmiotem prognozy. W szczególności wskazuje się na prognozy samospełniające i samounicestwiające się, zwłaszcza gdy dotyczą one życia gosp. i politycznego.
W Polsce najbogatszy dorobek w dziedzinie prognozowania społecznego (ale także dotyczącego innych dziedzin, np. nauki) ma Kom. Prognoz „Polska 2000 Plus” działający przy Prezydium PAN (1969–84 jako Kom. Badań i Prognoz „Polska 2000”, obecna nazwa od 1999), wydający półrocznik „Polska 2000 Plus — Biuletyn”.
