polska szkoła filmowa, polska szkoła w filmie,
najważniejsza formacja artystyczna w dziejach polskiego kina, powstała 1956–61.
polska szkoła filmowa
Encyklopedia PWN
Stworzona przez urodzonych w latach 20. XX w. debiutantów, których przeżyciem pokoleniowym były wojna i powojenna przemiana ustrojowa. Podejmowali oni w swych filmach temat duchowej i polit. kondycji współcz. Polaka, na ogół za pośrednictwem fabuł rozgrywających się w bliższej lub dalszej przeszłości. P.sz.f. cechowała znaczna różnorodność tematyczna; należały do niej zarówno dzieła tzw. nurtu kanonicznego: Kanał (1956), którego festiwalowy sukces zapoczątkował szkołę, Popiół i diament (1958) — arcydzieło szkoły i Lotna (1959) A. Wajdy, Człowiek na torze (1956), Eroica (1957) i Zezowate szczęście (1959) A. Munka wg scenariuszy J.S. Stawińskiego, Pigułki dla Aurelii (1958) S. Lenartowicza, jak również odmienne w tonacji filmy tzw. nurtu plebejskiego: Trzy kobiety (1956), Wolne miasto (1958) i Świadectwo urodzenia (1961) S. Różewicza czy Krzyż Walecznych (1958), Nikt nie woła (1960) i Ludzie z pociągu (1961) K. Kutza, a także zaliczane do tzw. nurtu psychol.-egzystencjalnego utwory W. Hasa Pętla (1957) i Pożegnania (1958), J. Kawalerowicza Prawdziwy koniec wielkiej wojny (1957), Pociąg (1959) i Matka Joanna od Aniołów (1960) czy T. Konwickiego Ostatni dzień lata (1958) i Zaduszki (1961). Filmy te często podważały zbiorowe wyobrażenia Polaków, przez co wywoływały emocjonalny oddźwięk widowni; zarazem ich artyst. nowatorstwo (komunik. rola obrazu, tworzonego przez takich operatorów, jak J. Lipman, J. Wójcik czy K. Weber) i tragizm wizji świata zapewniły im międzynar. rangę. Uchwała Sekretariatu KC PZPR w sprawie kinematografii z czerwca 1960 oznaczała praktycznie likwidację szkoły. Echa formacji odzywały się jednak w kinie pol. przez wiele następnych lat, od Jak być kochaną (1962) Hasa po Człowieka z marmuru (1976) Wajdy.
Tadeusz Lubelski
