platyna i platynowce

platyna i platynowce,

platynowce (ruten, rod, pallad, osm, iryd, platyna) należą do metali szlachetnych.

Są odporne na działanie stężonych kwasów, działaniu wody król. ulegają platyna, pallad i czysty osm. W skorupie ziemskiej występują gł. w postaci rodzimej, niekiedy towarzyszą rudom żelaza, niklu, złota, miedzi; mimo, że są pierwiastkami szlachetnymi przejawiają właściwości chalkofilne (występują w przyrodzie gł. w postaci siarczków) — tworzą rzadkie minerały, np. sperrylit, braggit, lauryt, stibiopalladynit.

Platyna rodzima jest to minerał zawierający występujące w przyrodzie skupienia platyny oraz domieszki żelaza, platynowców oraz niklu i miedzi; stanowi gł. źródło platyny i platynowców. W przyrodzie są bardziej rozpowszechnione odmiany platyny rodzimej zasobne w żelazo; platyna rodzima zawierająca ponad 20% Fe (platyna żelazista) jest zw. ferroplatyną; platyna rodzima i jej odmiany występują w ultrazasadowych skałach magmowych, np. dunitach; odmiany niklowa i palladowa są spotykane w gabrach; odporna na wietrzenie przechodzi do okruchowych skał osadowych; znajdowane samorodki mają masę dochodzącą do 11 kg.

Największe złoża platyny rodzimej występują w Rosji (na Uralu, na Syberii — Niżni Tagił, Miass), w RPA (prow. Gauteng, Witwatersrand), Kanadzie (Ontario, Kolumbia Bryt.), Kolumbii (dep. Chocó), USA (Kalifornia), Zimbabwe (wzdłuż Wielkiej Dajki, m.in. w Shurugw). Światowe złoża platyny i platynowców szacuje się na ok. 80 tys. t.

Światowa produkcja platyny i innych platynowców (w przeliczeniu na czysty metal) wynosi 548 tys. kg (2005); producentami są: Rosja 186,0 tys. kg (platyna 14,9%), RPA 31,9 tys. kg (platyna - 54%), Kanada 21,6 tys. kg (platyna 35,2%), Zimbabwe 9,5 tys. kg (platyna 50,5%), Kolumbia 1,1 tys. kg, Australia 0,7 tys. kg.