lubuskie, województwo
 
Encyklopedia PWN
lubuskie, województwo,
woj. w zachodniej części Polski, na zachodzie graniczy z Niemcami (Brandenburgia i Saksonia), na północy z woj. zachodniopomor., na wschodzie z wielkopol., na południu z dolnośląskim;
utworzone z większych części woj. gorz. i zielonogór. oraz 2 gmin woj. leszcz.; pow. 13 988 km2 (13. miejsce w kraju); 1,0 mln mieszk. (2008); siedziba wojewody — Gorzów Wielkopolski, siedziba sejmiku wojew. — Zielona Góra; dzieli się na 2 powiaty grodzkie, 12 ziemskich i 83 gminy. Krajobraz urozmaicony, ukształtowany podczas zlodowaceń plejstoceńskich, część południowa w czasie zlodowaceń środkowopol. (Wał Trzebnicki, Bory Dolnośląskie), pozostała — Wisły (pojezierza: Południowopomorskie i Lubuskie, Wzniesienia Zielonogórskie). Dominującymi formami rzeźby są równiny sandrowe (Gorzowska, Torzymska) i młodoglacjalne wysoczyzny morenowe (pojezierza: Dobiegniewskie, Łagowskie, Sławskie oraz Wzniesienia Gubińskie i Wał Zielonogórski) rozcięte równoleżnikowo biegnącymi pradolinami (zachodni odcinek Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej, Pradolina Warciańsko-Odrzańska, zachodnia część Obniżenia Milicko-Głogowskiego) oraz południkowymi obniżeniami (Lubuski Przełom Odry, wschodnia część Bruzdy Zbąszyńskiej); w południowej części woj. rozciągają się wysoczyzny staroglacjalne (Wzniesienia Żarskie, Wzgórza Dalkowskie) oraz niziny akumulacyjne (Bory Dolnośląskie). Najniższy punkt w dolinie Odry na północny zachód od Kostrzyna n. Odrą (8 m n.p.m.), najwyższy — na obszarze Wzgórz Dalkowskich (228 m). Klimat z przewagą wpływów oceanicznych; najcieplejsze zimy w Polsce (średnia temp. powietrza w styczniu ok. –1,5°C); średnia temp. roczna przekracza +8°C; opady na pojezierzach i wyżej położonych obszarach powyżej 600 mm rocznie, w dolinach i obniżeniach do 550 mm; długi okres wegetacyjny — 210–230 dni. Główną rzeką jest środkowa Odra z dopływami — na południu dolne odcinki Bobru i Nysy Łużyckiej, na północy dolny bieg Warty z ujściowymi odcinkami Noteci i Obry; dużo jezior, przeważnie niewielkie jeziora polodowcowe i starorzecza, skupione gł. na pojezierzach: Sławskim (największe — Jez. Sławskie); Dobiegniewskim (Osiek), Łagowskim (Niesłysz). Gleby średnio i słabo urodzajne; na północy rdzawe i brunatnego, w Pradolinie Toruńsko-Eberswaldzkiej bielicowe oraz murszowe i torfowe, w środkowej części — płowe, rdzawe i brunatnego, na południu — bielicowe i płowe; w dolinach większych rzek mady. W.l. jest najbardziej zalesionym w Polsce (48,8% pow.); występują rozległe bory (gł. sosnowe, z domieszką brzozy, dębu, buka, jodły i świerka): Dolnośląskie, Zielonogórskie, oraz puszcze (gł. lasy mieszane z przewagą sosny i domieszką dębu i buka): Gorzowska, Notecka, Drawska i Lubuska. Bogaty świat ptaków, m.in. tereny lęgowe żurawi, tokowiska głuszca, jeden z najcenniejszych w kraju rezerwatów ornitologicznych — Słońsk (ponad 200 gat., w tym: mewa śmieszka, ślepowron, czapla biała, szczudłak); obszar rezerwatu włączono do powstałego 2001 Parku Narodowego „Ujście Warty”. W północno-wschodniej części w.l. fragment Drawieńskiego Parku Nar., ponadto parki krajobrazowe (m.in. Barlinecko-Gorzowski, Pszczewski i Łagowski), ponad 50 rezerwatów przyrody. Oczyszczanych jest jedynie 58,8 % ścieków komunalnych i przem. (średnio w Polsce 84,9%, 1998), pracuje ok. 60 oczyszczalni ścieków; niska na tle kraju emisja zanieczyszczeń powietrza; 86,3% wytworzonych zanieczyszczeń pyłowych i 0,7% gazowych jest zatrzymywanych lub neutralizowanych w urządzeniach oczyszczających; znaczna pomoc funduszu PHARE i niem. funduszy na poprawę stanu środowiska; wspólne pol.-niem. programy powoływania transgranicznych obszarów chronionych. Niska gęstość zaludnienia — 72 mieszk. na km2, najgęściej zaludnione są okolice Gorzowa Wielkopolskiego i Zielonej Góry; odsetek ludności miejskiej — 64,7% (w Polsce 62%); przyrost naturalny — 1,4‰, ujemne saldo migracji; większa niż średnio w Polsce aktywność ekon. — 80 podmiotów gosp. na 1000 mieszk.; wysokie bezrobocie — 21,5% (IV 2001).
Województwo przem.-roln., średnio rozwinięte, najlepiej w okolicach Gorzowa Wielkopolskiego, Zielonej Góry oraz na południu i w pobliżu przejść granicznych; część gospodarki zrestrukturyzowana, zmodernizowana i sprywatyzowana; powstała Kostrzyńsko-Słubicka Specjalna Strefa Ekon.; duże znaczenie dla rozwoju gosp. mają inwestycje zagr. (Volksvagen, Krono, Trebruk AB, Rockwool; łącznie ok. 1500 spółek z udziałem kapitału zagr.) i rozwój współpracy transgranicznej, m.in. działają 2 euroregiony Sprewa–Nysa–Bóbr i Pro Europa Viadrina (od 1993) oraz Pol.-Niem. Tow. Wspierania Gospodarki. W.l. nie jest zasobne w surowce miner.; na zachodzie występują rozproszone złoża węgla brunatnego (niewielkie wydobycie w Sieniawie), ponadto liczne, niewielkie złoża gazu ziemnego, ropy naftowej (Lelechów), kredy jeziornej. Przemysł dość dobrze rozwinięty, z dużym udziałem małych i średnich zakładów; najważniejsze są przemysły: włók. (jedwabn., tkanin dekoracyjnych) i odzieżowy (Gorzów Wielkopolski, Zielona Góra, Sulechów, Nowa Sól, Żagań, Żary, Lubsko, Gubin, Słubice), chem. (gł. włókien chem. w Gorzowie Wielkopolskim.), maszyn., metal. i elektrotechniczny (Gorzów Wielkopolski, Zielona Góra, Nowa Sól, Żary, Kożuchów, Sulęcin), drzewny, gł. produkcja mebli (Zielona Góra, Świebodzin), płyt wiórowych (Żary, Krosno Odrzańskie), stolarki budowlanej (Gorzów Wielkopolski), papierniczy (Kostrzyn n. Odrą), miner., w tym szklarski (Żary, Iłowa, Łęknica), ceramiki budowlanej (Gozdnica), materiałów budowlanych (Cigacice) i spoż. (Zielona Góra, Gorzów Wielkopolski, Czerwieńsk, Dębno). Małe znaczenie rolnictwa w gospodarce woj., m.in. ze względu na niewielki (najmniejszy w kraju) udział użytków rolnych (39,7% pow.), dużą powierzchnię użytków rolnych po byłych PGR (do gospodarstw indywidualnych należy 55% użytków rolnych, najmniej w Polsce), słabe gleby; grunty orne zajmują 29% pow. (najniższy udział w kraju), łąki i pastwiska — 24,8%, lasy; przeciętna wielkość gospodarstwa indywidualnego — 9,9 ha (w Polsce 7,0 ha); uprawia się gł. zboża (żyto, pszenżyto, pszenicę, jęczmień) i ziemniaki; hodowla trzody chlewnej (m.in. największa w kraju ferma w Bieganowie, 40 tys. sztuk), słabo rozwinięta hodowla bydła i drobiarstwo; duże znaczenie leśnictwa. Sieć komunik. dobrze rozwinięta; gł. drogi: Berlin–Słubice–Świebodzin–Poznań–Warszawa–Moskwa, Szczecin–Gorzów Wielkopolski–Zielona Góra–Wrocław–Opole–GOP, planowana budowa autostrady z Olszyny do Legnicy (część istnieje); gł. linie kol.: Berlin–Kunowice–Poznań, Szczecin– n. Odrą–Zielona Góra–Wrocław; żegluga na Odrze (m.in. port w Cigacicach) i Warcie (Kostrzyn n. Odrą); lotnisko w Zielonej Górze. Dość wysokie, nie w pełni wykorzystane, walory turyst. i rekreacyjne (duże obszary leśne, jeziora); najlepiej zagospodarowane pojezierza: Łagowskie (zwłaszcza okolice Łagowa) i Sławskie (wokół Jez. Sławskiego), wiele rozproszonych małych ośr. turyst.-wypoczynkowych w środkowej części woj.; rozwój m.in. turystyki pobytowej i specjalistycznej (kajakarstwo, wędkarstwo, myślistwo); wśród zabytków m.in. największy w Polsce zespół fortyfikacyjny — Międzyrzecki Rejon Umocniony.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia