limitanei
w starożytnym Rzymie IV–VI w., po reformach Dioklecjana i Konstatyna I Wielkiego, pograniczne oddziały armii rzymskiej;
[łac., ‘pograniczni’],
zw. również ripenses,
limitanei
Encyklopedia PWN
dowodzone, zaopatrywane i uzupełniane przez dowódców okręgów wojskowych pokrywających się z prowincjami, w których stacjonowały (w przeciwieństwie do comitatenses podlegających bezpośrednio naczelnemu dowództwu); w 2. połowie IV w. dowódcy praktycznie uniezależnili się od efektywnej kontroli centrum; nadużycia, jakich się dopuszczali (a także faworyzowanie przez cesarzy comitatenses, wśród których przeważali barbarzyńcy), szybko doprowadziły do kompletnego upadku morale i wartości bojowej podległych im jednostek (ok. 2/3 armii), co miało katastrofalne konsekwencje dla cesarstwa; V–VI w. milicja terytorialna bez jakichkolwiek walorów militarnych (służba w oddziałach limitanei stała się synekurą); zanikli pod koniec VI w.
