comitatenses

comitatenses

[łac.],

rzymska armia posiłkowa;

powstała w 2. połowie III w., w czasie nieustannych wojen na wszystkich frontach i permanentnych uzurpacji, jako armia ruchoma, która mogła być szybko przerzucana z miejsca na miejsce; funkcji tej nie mogły pełnić klasyczne siły legionowe związane ze swoimi obozami i prowincjami, gdzie stacjonowały; dużą ruchomą armię konną, tzw. equites, zaczął tworzyć cesarz Galienus; Dioklecjan wyodrębnił 3 typy wojsk: tzw. miles limitanei (wojska stacjonujące na samej granicy), armie posiłkowe na zapleczu frontu i 2 armie ruchome — comitatenses (3 legiony stacjonujące w Alpach Julijskich i 3 w Izaurii); za Konstantyna Wielkiego całą armię podzielono już tylko na 2 formacje: miles limitanei (stacjonujących ma granicach) i comitatenses (zwaną też exercitus comitatensis), którzy byli typową armią manewrową; na czele legionu pierwszej formacji stał dux, na czele drugiej — comes; wodzowie poszczególnych legionów podlegali dowódcom wyższego rzędu (magistri militum).