kurdyjska literatura

kurdyjska literatura,

literatura powstająca od XI w. w języku kurdyjskim na terenie Kurdystanu tureckiego, irańskiego i irackiego.

Od XI do XVIII w. l.k. rozwijała się w dialekcie kurmandżi w Kurdystanie tureckim, gdzie poeci dworscy działali w Diyarbakırze przy dworze dyn. Marwanidów — jednym z najwybitniejszych twórców był suficki poeta, M. Dżizri (XII w.); w XIV w. działał F. Tejran tworzący gł. lirykę miłosną, w XVII w. wyróżniała się twórczość A. Chaniego, który wprowadził do l.k. tematykę nar.; w tym samym czasie rozwinęło się kult. centrum kurdyjskie w irańskim Ardalanie — związani z nim twórcy pisali gł. poezję mistyczną w dialekcie gorani; pod koniec XVIII w. najważniejszym kult. obszarem Kurdystanu stał się północny Irak z centrum w As-Sulajmanijji — przyczyniło się to do dominacji dialektów mukri i sorani; w tym środowisku działał najwybitniejszy kurdyjski poeta przeł. XIX i XX w., Hadżdżi K. Koji; w 1. poł. XX w. działali także M. al-Hafid oraz pisarz i historyk M.A. Zaki; wśród najwybitniejszych współcz. poetów wymienić można A. Gorana i Hażara. W 2. poł. XX w. zaczęła rozwijać się proza, gł. opowiadanie; w Iraku ukazuje się kilka czasopism w języku kurdyjskim (lub dwujęzycznych, arabsko-kurdyjskich), natomiast w ramach Związku Pisarzy Irackich działa Kurdyjskie Biuro Kulturalne. Po 1917 l.k. rozwijała się także na terenach byłego ZSRR, gł. w Armenii (A. Dżinidi, K. Murad, K. Czaczani). Ważnym nurtem l.k. jest przekazywana ustnie twórczość lud., gł. w formie wierszowanych eposów (np. Meme Alan), krótkich form poet. oraz opowieści, bajek, przysłów i pieśni. Jednymi z pierwszych badaczy piśmiennictwa kurdyjskiego byli pol. orientaliści: A. Chodźko i A. Żaba.

Marek M. Dziekan