krajobraz

krajobraz,

geogr. termin wieloznaczny i stosowany w różnych dyscyplinach naukowych; najczęściej posługują się nim geografowie i biolodzy, jest używany również w architekturze i geochemii; jest stosowany także w języku potocznym i oznacza widok (krajobraz wiejski i przemysłowy, zimowy i letni, brzydki i ładny).

W geografii fizycznej krajobraz jest rozumiany jako geokompleks rozpatrywany w układzie hierarchicznym (istnieją klasy, rodzaje, gatunki i odmiany krajobrazu) oraz jako zewnętrzny wygląd Ziemi z określonego miejsca, będący wynikiem wzajemnego oddziaływania na siebie elementów przyrody i działalności ludzkiej. W geografii niemieckiej upowszechnił się podział na: krajobraz przyrody (tereny nie zmienione w rezultacie działania człowieka) i krajobraz kulturowy (powstaje w rezultacie intensywnego wpływu działalności ludzkiej na środowisko przyrodnicze). Niezależnie od tego podziału stosuje się pojęcie krajobrazu naturalnego; jest to krajobraz wydzielany na podstawie cech przyrodniczych również w obrębie terenów przekształconych antropogenicznie. W koncepcji krajobrazów geochemicznych podstawowe znaczenie ma analiza podporządkowania sąsiadujących jednostek. Rola poszczególnych krajobrazów jest uzależniona przede wszystkim od ich położenia topograficznego; wyróżnia się krajobrazy autonomiczne związane z obszarami wododziałowymi, krajobrazy tranzytowe na zboczach i krajobrazy podporządkowane w obniżeniach. W zależności od położenia kształtuje się sposób krążenia wód, co w połączeniu z rodzajem skały macierzystej determinuje charakter jednostki i jej funkcjonowanie chemiczne. W ujęciu geobotanicznym przez krajobraz jest rozumiany dynamiczny układ strukturalno-funkcjonalny na ponadekosystemalnym poziomie organizacji biosfery. Krajobrazy budują zespoły ekosystemów powiązanych między sobą w sposób prawidłowy. Zgodnie z założeniami architektury krajobrazu, krajobraz jest fizjonomią środowiska i stanowi formalny wyraz jego treści. Jednostki architektoniczno-krajobrazowe są wyróżniane na podstawie ukształtowania terenu, pokrycia i cech historycznych. W najbardziej pełny sposób definicje krajobrazu są formułowane w ramach ekologii krajobrazu. Dyscyplina ta zajmuje się krajobrazem zarówno w aspekcie strukturalno-dynamicznym, jak i fizjonomicznym. Krajobraz jest tu traktowany jako całościowy system obdarzony zdolnością do samoregulacji i złożony z powiązanych wzajemnie systemów niższej rangi. Krajobrazowe podejście w naukach przyrodniczych zapoczątkował A. von Humboldt. Rozwinęło się ono początkowo na terenie Niemiec jako nauka o krajobrazie (Landschaftskunde). U schyłku XIX w. termin ten pojawił się w geografii rosyjskiej (W. Dokuczajew i in.) i francuskiej. W Polsce badania nad krajobrazem rozpoczęły się w latach 20. XX w., a ich rozwój nastąpił po II wojnie światowej, w dużej mierze w związku z zapotrzebowaniem na kompleksowe oceny warunków przyrodniczych do różnych form planowania.

Sierra Nevada, jezioro Tahoe (Kalifornia)