instrumentalizm
filoz.:
[łac. instrumentum ‘narzędzie’],
instrumentalizm
Encyklopedia PWN
1) praktycystyczny pogląd na teorię wiedzy, stwierdzający, że o jej naukowości decyduje dostatecznie wysoki stopień użyteczności (R. Descartes, A.Comte);
2) odmiana pragmatyzmu, tak nazwana przez J. Deweya i szkołę w Chicago, głosząca program „powszechnej przebudowy” pedagogiki i ustroju społecznego, której podłożem i instrumentem miała być nauka; w teorii poznania instrumentalizm wywodzi się ze skrajnego empiryzmu; wg tej wersji instrumentalizmu cała wiedza oraz wszelka działalność ludzka, intelektualna i praktyczna, są tylko reakcjami organizmu na bodźce środowiska, w którym człowiek żyje, i pełnią funkcje jedynie jako instrumenty, narzędzia służące przystosowaniu się do środowiska i jego opanowywaniu; instrumentalizm głosi, iż twierdzeń i teorii naukowych nie można oceniać z punktu widzenia ich prawdziwości (lub fałszywości), są one bowiem tylko regułami wnioskowania, intelektualnymi narzędziami opanowania i porządkowania danych doświadczenia;
3) stanowisko w filozofii nauki, wg którego tezy teoretyczne są wyłącznie narzędziami rozwiązywania zagadnień, porządkowania i przewidywania obserwowalnych faktów (m.in. P. Duhem).
