hydrogeologia

hydrogeologia

[gr. hýdōr ‘woda’, gḗ ‘ziemia’, lógos ‘słowo’, ‘nauka’],

nauka o wodach podziemnych i procesach ich wzajemnego oddziaływania z litosferą, atmosferą, biosferą oraz z powierzchnią Ziemi; obejmuje także wody poddane antropopresji.

H. zajmuje się również metodyką poszukiwań wód podziemnych, ustalaniem ich zasobów, możliwościami wykorzystania tych wód w gospodarce, projektowaniem ujęć wód podziemnych oraz rozwiązywaniem zagadnień związanych z ich dopływem przy robotach budowlanych (np. przy budowie zapór wodnych), górniczych (np. metodami odwadniania kopalń) i melioracji; przedmiotem zainteresowania h. są też problemy ochrony środowiska, prognozowanie migracji zanieczyszczeń w wodach podziemnych oraz ocena wrażliwości zbiorników wód podziemnych na zanieczyszczenia antropogeniczne; h. określa także hydrogeol. właściwości skał, np. wodochłonność, wodoprzepuszczalność, wodoszczelność; wyniki badań hydrogeol. danego obszaru są przedstawiane na mapie hydrogeologicznej.

H. jako odrębna nauka powstała w poł. XIX w.; jej podwaliny stworzyli uczeni fr., gł. H. Darcy, który 1854 odkrył podstawowe prawa filtracji wód podziemnych w skałach okruchowych, oraz J. Dupuit, który te prawa uzasadnił teoret. (1863). Dalszy postęp hydrogeologii przypada na przeł. XIX i XX w.; w tym okresie uczeni niem. i austr. (m.in. F. Forchheimer, A. Thien, O. Smerker) badali ruch wód podziemnych oraz wydajność warstw wodonośnych i źródeł; zajmowali się też metodyką badań hydrogeol., dotyczących gł. techniki ujęć wód podziemnych i budownictwa wodnego; w tym samym czasie uczeni amer. (np. C. Slichter, F. King) na podstawie teoret. prac hydrogeologów fr. stworzyli w hydrogeologii kierunek badań eksperymentalnych, które pozwoliły na zastosowanie prac teoret. w praktyce. Intensywny rozwój hydrogeologii nastąpił po II wojnie świat., zwłaszcza w zakresie dynamiki wód podziemnych, kartografii hydrogeol., prognozowania dopływu wód podziemnych do kopalń oraz metod badawczych (modelowych i izotopowych), hydrogeochemii i monitoringu wód podziemnych. W 1956 powstała Międzynar. Asocjacja Hydrogeologów (Association Internationale des Hydrogéologues), z siedzibą w Paryżu, która skupia hydrogeologów z wielu krajów, organizuje międzynar. zjazdy i konferencje nauk., wydaje publikacje specjalistyczne oraz międzynar. mapy hydrogeologiczne.

W Polsce do rozwoju hydrogeologii przyczynili się m.in.: J. Niedźwiedzki, J. Lewiński, J. Nowak, W. Szajnocha, R. Zuber, S. Zaręczny, J. Samsonowicz, R. Rosłoński, Z. Pazdro.