górska fauna

górska fauna,

zespół gatunków zwierząt występujących w górach;

trudne warunki środowiskowe (ukształtowanie terenu, specyfika klimatu, szybko zmieniające się warunki atmosferyczne, niskie lub wysokie temperatury, silne wiatry, gwałtowne opady, mniejsza zawartość tlenu w powietrzu) są przyczyną swoistości fauny górskiej; zwierzęta górskie wykazują wiele przystosowań, podobnych do przystosowań gat. żyjących w chłodnym klimacie (ciepłe futro, ciemne ubarwienie u zwierząt zmiennocieplnych, żyworodność u gadów, większe rozmiary ciała i mniej wystające wyrostki ciała — uszy, ogony); ich rozmieszczenie z reguły pokrywa się z piętrami roślinności (im wyżej tym mniej gat. roślin i zwierząt). Fauna każdego wielkiego pasma górskiego składa się z gat. typowo górskich i z gat. występujących także na nizinach, np. w Europie pardwa górska i zając bielak występują w górach oraz w północnej części kontynentu (występowanie borealno-alpejskiej); wycofywanie się lodowca kilka tys. lat temu z północnej i środkowej Europy spowodowało przesunięcie się zasięgu występowania tych zwierząt; prawdopodobnie duże urozmaicenie środowiska górskiego (jaskinie, szczeliny skalne, roślinność, miejsca suche lub wilgotne) jest przyczyną tego, iż w Europie niektóre zwierzęta właśnie w górach mają wysuniętą północną granicę zasięgu, np. w Bieszczady zalatują owady z południowej Europy; również w Bieszczadach (i skałkach Pienin) gniazduje drozd skalny, który jest ptakiem z basenu M. Śródziemnego. Występujące w górach ssaki są doskonale przystosowane do poruszania się po nagich i stromych skałach oraz po lodzie i śniegu (np. rozstawne części racic nie dopuszczają do zapadania się w śnieg, ich ostre, twarde brzegi ułatwiają wspinanie się po śliskich powierzchniach, poduszkowate zgrubienia pod racicami działają jak przylgi); bujna sierść chroni je przed zimnem; krew ssaków żyjących na dużych wysokościach przystosowana jest do bardziej efektywnego wiązania tlenu; do dobrze znanych zwierząt górskich należy kozica (Tatry, Alpy i in. góry Europy, Kaukaz) oraz koziorożec (Alpy, Kaukaz, góry wschodniej Afryki od Nubii po Etiopię, Bliskiego Wschodu, Afganistanu, Mongolii i Syberii Wschodniej); jak jest największym zwierzęciem górskim, zamieszkującym Himalaje (do 6000 m n.p.m.) i Tybet; jedną z najlepiej przystosowanych do warunków górskich antylop jest koziołek skalny (Oreotragus oreotragus), z gór wschodniej i południowej Afryki; dziko żyjącymi zwierzętami gór z rodziny wielbłądowatych są gwanako (do 6900 m n.p.m.) i wikunia, zamieszkujące Andy; najbardziej znanym gryzoniem górskim jest świstak; znane są również górskie gat. małp, np. w skalistych górach południowej Etiopii żyje dżelada; górną strefę lasów tropik. w środkowej Afryce zamieszkują, zagrożone wyginięciem, goryle górskie; innym gat. zagrożonym wyginięciem jest irbis, występujący tylko gdzieniegdzie w Himalajach i Tybecie; niedźwiedź himalajski żyje w lasach Pakistanu, Himalajów (gdzie latem dociera do wys. 4000 m n.p.m., a zimą tylko do 1500 m), południowej i wschodniej Azji aż do Tajwanu i Japonii, natomiast niedźwiedź andyjski (Tremarctos ornatus) żyje w Kordylierach, na wys. 1500–4000 m. Góry są środowiskiem życia specyficznych gat. ptaków; w Andach od Wenezueli po Ziemię Ognistą występuje największy drapieżny ptak — kondor wielki (Vultur gryphus); w Himalajach i sąsiednich pasmach żyją olśniaki (Lophophorus) i in. bażanty; ozdobą górskich strumieni Sudetów, Karpat oraz innych gór Europy i Azji jest pluszcz; płochacz halny i siwerniak to mieszkańcy piętra hal i połonin w górach Europy i Azji (siwerniak także Ameryki Północnej); pomurnik jest barwnym ptakiem południowej Europy, Azji Mniejszej i Azji Środkowej (w Polsce rzadko w Tatrach); z innych grup zwierząt w górach występują spośród gadów i płazów: wąż Eskulapa, traszka górska, kumak górski, salamandra plamista, z bezkręgowców: motyle (np. niepylak apollo, górówki), chrząszcze (nadobnica alpejska, niektóre biegaczowate); stosunkowo mało jest górskich gat. ryb; dużo natomiast jest gat. endemicznych, gł. bezkręgowców, np. w Alpach ślimaki Eucobr esia pegorarii i Phenacolimax glacialis; w Tatrach żyje endemiczny gat. ssaka — darniówka tatrzańska, w jeziorach natomiast występują relikty lodowcowe, np. skrzelopływka bagienna, widłonóg Diaptomus bacillifer; istnienie większych gat. zwierząt górskich jest z reguły zagrożone (zwłaszcza drapieżników).