gips

gips

[gr.],

minerał, uwodniony siarczan wapnia CaSO₄· 2H₂O;

krystalizuje w układzie jednoskośnym; zwykle tworzy tabliczkowate lub słupkowate kryształy, często — kryształy bliźniacze, głównie tzw. jaskółcze ogony, osiągające wielkość kilku m; występuje też w postaci zbitych, blaszkowatych skupień (róża pustyni); bezbarwny i przezroczysty (selenit) lub biały (drobnoziarniste skupienia zwane alabastrem), miodowożółty, brunatny i in.; bardzo miękki; powstaje głównie wskutek krystalizacji z wody mórz i słonych jezior lub w wyniku uwodnienia anhydrytu; bardzo rozpowszechniony, tworzy niemal monomineralne skały gipsowe (gipsowce), jest głównym składnikiem skał gipsowo-anhydrytowych; w Polsce w dużych ilościach występuje w dolinie Nidy (między Chmielnikiem a Staszowem), także na Dolnym i Górnym Śląsku i in. terenach; stosowany do wyrobu materiałów budowlanych (składnik cementu, spoiwo szybko wiążące, produkcja płyt gipsowych), w przemyśle chemicznym, w chirurgii, dentystyce, modelarstwie oraz jako materiał rzeźbiarski i dekoracyjny (alabaster).