generatywne organy roślin, narządy płciowe roślin,
struktury związane z rozmnażaniem płciowym roślin: gametofity lub ich części gametangia, w których powstają gamety i może w nich dochodzić do łączenia gamet — zapłodnienia.
generatywne organy roślin
Encyklopedia PWN
Najprostsze gametangia są jednokomórkowe, rozmieszczone w przypadkowych miejscach plechy i pozbawione mechanizmu otwierającego; gamety powstają drogą wielokrotnych podziałów mitotycznych (mitoza), są zdeterminowane płciowo, mimo identycznego kształtu i rozmiarów (izogamia, np. u zielenic gałęzatki i wstężnicy). Podobne jednokomórkowe gametangia innych gat. mogą jednak wytwarzać gamety różnej wielkości (anizogamia), zwykle mniejsze i liczniejsze — męskie, oraz większe, choć mniej liczne — żeńskie. U niektórych glonów (u części zielenic i brunatnic) tworzą się jednak wielokomórkowe, rozdzielnopłciowe gametangia, wówczas żeńskie są zbudowane z większych komórek i większe są także żeńskie gamety. U gat. mających ruchliwe gamety obydwu płci, żeńskie wcześniej tracą możliwość ruchu. W rozwoju generatywnych organów mszaków, paprotników i części roślin nasiennych widać podobną tendencję do tworzenia gametangiów z pojedynczymi, nieruchomymi gametami żeńskimi rodni oraz plemni (z małymi ruchliwymi plemnikami). Gametangia w tych dość odległych grupach roślin są wielokomórkowe; żeńskie — buteleczkowate rodnie wykształcają jedną komórkę jajową, męskie — plemnie wytwarzają wiele urzęsionych plemników. Podobieństwa sugerują zarówno wspólny rodowód, jak i wspólne etapy rozwoju ewolucyjnego. Młodsze filogenetyczne rośliny okrytozalążkowe i część nagozalążkowych mają krańcowo zredukowane organy generatywne — brak u nich gametangiów, a gamety powstają bezpośrednio z przekształcających się komórek gametofitu. Niekiedy, niezbyt ściśle, terminem „generatywne organy roślin” obejmuje się kwiaty lub ich części, np. pręciki i owocolistki z zalążkami bądź słupki z zalążkami; w nich (w sporoficie) zachodzi mejoza dająca początek mikrosporom i makrosporom, z których dopiero później wyrosną gametofity dające gamety — rzeczywiste komórki płciowe.
Józef Bednara
