dostawy wojskowe

dostawy wojskowe, liwerunki,

odpłatne dostarczanie przez specjalnych pośredników handlowych żywności i innych artykułów rolnych i przemysłowych na potrzeby wojska.

Na ziemiach polskich dziedzina szczególnie żywej działalności od końca XVIII w. do 1831, co było skutkiem powiększania się liczebności armii oraz rozwoju techniki wojskowej; z dostawami wojskowymi musiały korzystać także wojska obce, licznie pojawiające się na ziemiach polskich i oddalone od swoich krajowych baz zaopatrzeniowych. Dostawami wojskowymi zajmowali się przedsiębiorcy różnych specjalności, zwani liwerantami, głównie kupcy z większych miast; ponieważ wojsko dość często nie płaciło za dostarczone artykuły, ryzyko straty było wkalkulowane w wysoką marżę; ze względu na ogólnie wysoką opłacalność dostaw wojskowych przyczyniały się do akumulacji przez liwerantów znacznych kapitałów, które były jedną z ekonomicznych podstaw rozwoju domów handlowych, ale jednocześnie stwarzały możliwości nadużyć i przekupstwa urzędników wojskowych i cywilnych oraz przyczyniały się do dezorganizacji rynku wewnętrznego i spekulacji. Po 1815 dostawy wojskowe stały się, szczególnie w Królestwie Polskim, źródłem bardziej pewnych i stałych dochodów, sprzyjając rozwojowi miejscowego przemysłu. Po likwidacji armii polskiej po powstaniu listopadowym 1830–31 upadły także dostawy wojskowe. Od 2. połowy XIX w. zaopatrzenie wojsk dokonywało się przez bezpośredni kontakt z wytwórcami.