causa

causa

[łac.],

w prawie rzymskim termin niejednoznaczny, występujący w kilku znaczeniach, najczęściej oznaczający przyczynę prawną, powód lub stan faktyczny stanowiący podstawę powództwa (actio), w odróżnieniu od rzeczy (res) rozumianej jako jego cel;

w tym znaczeniu był używany w rozważaniach dotyczących konkurencji skarg. Mógł też oznaczać okoliczność usprawiedliwiającą określone zachowanie (iusta causa), np. zwłokę dłużnika, lub okoliczność prowadzącą do zwolnienia z odpowiedzialności osoby uchylającej się od wypełnienia nałożonego przez prawo obowiązku, np. niepodjęcie opieki przez opiekuna. C. oznaczała także zespół okoliczności uwzględnianych przez strony zawierające czynność prawną i koniecznych dla wystąpienia zamierzonego skutku prawnego. W przypadku nieformalnego przekazania rzeczy, zmierzającego do przeniesienia własności, skutek taki mógł nastąpić tylko wówczas, jeśli strony miały na względzie cel ekon., wg standardów rzymskiego porządku prawnego uzasadniający dokonanie przesunięcia majątkowego (iusta causa traditionis). W przypadku zasiedzenia iusta causa oznaczało zdarzenie (najczęściej czynność prawną), które usprawiedliwiało przekonanie posiadacza, że nabywa własność rzeczy. W prawie klas. zdarzenie takie musiało rzeczywiście nastąpić, nie wystarczyło samo przeświadczenie posiadacza o tym, że ono nastąpiło.