Związek Polskich Towarzystw Szkolnych w Niemczech

Związek Polskich Towarzystw Szkolnych w Niemczech,

centralna organizacja polonijna, zał. 1922, z siedzibą w Berlinie;

podlegały mu regionalne Pol. Tow. Szkolne; zajmował się organizacją szkolnictwa pol. w Niemczech i opieką nad nim; w okresie międzywojennym było ono prześladowane; na Śląsku objętym konwencją genewską (Dzielnica I ZPwN) działały powszechne szkoły państw. z pol. językiem nauczania, które w praktyce germanizowały pol. młodzież; w rejencjach kwidzyńskiej, olsztyńskiej, pil. (Dzielnica IV i V ZPwN) nauka języka pol. i religii miała odbywać się po polsku w niem. szkołach publicznych (po nieudanych próbach tę formę nauki zarzucono); na Warmii, Powiślu i Pograniczu (Dzielnica IV i V ZPwN) od 1929 organizowano pol. szkoły prywatne; kilka powstało również na Śląsku; w Westfalii i Nadrenii, Berlinie i in. miastach (Dzielnica II i III ZPwN) działały tzw. szkółki pol. (po zajęciach w szkołach niem.). Zadaniem Związku Polskich Tow. Szkolnych w Niemczech było zabieganie u władz niem. o zezwolenie na zakładanie pol. szkół, organizowanie pol. szkolnictwa, ustalanie programów nauczania. Do IX 1939 przetrwało w Niemczech 6 pol. szkół państw. na Śląsku, 55 podstawowych pol. szkół prywatnych i nieliczne szkółki, 2 pol. gimnazja: w Bytomiu (zał. 1932) i Kwidzynie (1937); 1939 pol. szkoły zostały zamknięte, majątek skonfiskowano; wielu nauczycieli znalazło się w obozach koncentracyjnych. Prezesi Związku: 1922–23 C. Vogt, 1923–33 J. Baczewski, 1933–39 S. Szczepaniak.