Zawichost,
miasto w województwie świętokrzyskim, w powiecie sandomierskim, na skraju Wyżyny Sandomierskiej, na lewym brzegu Wisły.
Zawichost
Encyklopedia PWN
Ludność miasta: ogółem — 1,8 tys. mieszkańców (2019)
Gęstość zaludnienia: 88,6 os/km2 (2019)
Powierzchnia: 20 km2
Współrzędne geograficzne: długość geograficzna: 21°51′E, szerokość geograficzna: 50°48′N
Prawa miejskie: nadanie praw — przed 1255 (1242–1250?), utrata — 1888; nadanie praw — 1926
Oficjalne strony WWW: www.zawichost.pl
Historia. Od XI w. gród kasztelański przy przeprawie przez Wisłę; od końca XII w. siedziba archidiakonatu; 1205 pod Zawichostem Leszek Biały pokonał księcia halickiego Romana Mścisławowicza, który tu poległ; prawa miejskie przed 1255 (między 1242 a 1250?); 1241 i 1259 zniszczony przez Mongołów; od przełomu 1259 i 1260 własność klasztoru Klarysek (założego przed 1241 w Zawichoście, wkrótce przeniesiony do Skały), od XIV w. własność królewska, starostwo niegrodowe; ok. połowy XIII w. ufundowano klasztor Franciszkanów; rozkwit miasta w XV–XVI w., ośrodek handlowy na szlaku z Krakowa na Litwę (wiślany handel zbożem, liczne spichrze), rozwój rzemiosła; 1701 w pobliżu powstało miasto Starostów (następnie pod nazwą Prosperów) — 1820 przyłączone do Zawichostu, zamieszkane głównie przez Żydów. Od 1795 w zaborze austriackim, od 1809 w Księstwie Warszawskim, od 1815 w Królestwie Polskim; miasto pograniczne, od 1815 komora celna; w XIX w. rozwój drobnego przemysłu; 1888–1926 pozbawiony praw miejskich. W czasie okupacji niemieckiej getto (ok. 5 tys. osób, większość wywieziono do ośrodka zagłady w Bełżcu); rejon działań partyzanckich (m.in. VIII 1943 udany zamach oddziału AK na niemieckiego generała K. Rennera); VIII 1944 pod Zawichostem oddziały sowieckie zdobyły przyczółek, połączony następnie z przyczółkiem baranowskim; miasto niemal całkowicie zniszczone w czasie walk, po wojnie odbudowane.
Zabytki. Zespół klasztorny Franciszkanów: wczesnogotycki kościół (1245–przed 1257, odbudowany i częściowo zrekonstruowany 1945–49), skrzydło wschodnie klasztoru (ok. połowy XIII w., rozbudowane i przebudowane w XVII i XX w., odbudowane po 1945); kościół parafialny NMP (1738–40, spalony 1944, odbudowany 1950–60) i dzwonnica (ok. połowy XVIII w.).
