Zaruski Mariusz, ur. 18 I 1867, Dumanowo k. Kamieńca Podolskiego, zm. 8 IV 1941, Chersoń,
generał, żeglarz, taternik, pisarz, poeta, malarz;
Zaruski Mariusz
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
czł. Sokoła i Ligi Nar.; 1894 zesłany do Archangielska, gdzie ukończył Szkołę Mor.; odbywał rejsy (jako kapitan) na obszarze Arktyki; ukończył Akad. Sztuk Pięknych w Krakowie (1901–06); osiadł w Zakopanem, 1909 zał. Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe i kierował nim do 1914 (formalnie do 1926); jeden z pionierów pol. narciarstwa, taternictwa zimowego (pierwsze zimowe wejście na ok. 20 szczytów w Tatrach) i jaskiniowego; od 1912 czł. Związku Strzeleckiego; 1914–17 na czele kompanii zakopiańskiej 1. pułku ułanów Legionów Pol.; VII–XI 1917 dow. pułku; od XI 1918 w WP, m.in. II 1919–VII 1920 dow. 11. pułku ułanów (odznaczył się podczas operacji wil. — IV 1919 i V 1920 nad Alutą w czasie walk odwrotowych); 1923–24 adiutant generalny Prezydenta RP; 1924 mianowany gen. brygady; od IV 1926 w stanie spoczynku; organizator pol. żeglarstwa mor., komandor Yacht Klubu Polski i przewodniczący Kom. Floty Nar.; 1934–39 kapitan harcerskiego jachtu Zawisza Czarny; X 1939 aresztowany we Lwowie przez NKWD, wywieziony w głąb ZSRR, zm. na cholerę w więzieniu w Chersoniu; wspomnienia, impresje lit. i opowiadania realist.: Na morzach dalekich (1920), Na bezdrożach tatrzańskich (1923), Wśród wichrów i fal (1935), Z harcerzami na „Zawiszy Czarnym” (1937), publikacje z dziedziny jeździectwa, narciarstwa, nawigacji i taternictwa. Symboliczny grób w Zakopanem.
