Żagań

rys. Z. Kwiatkiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Żagań,

m. powiatowe w województwie lubuskim, na północnym skraju Borów Dolnośląskich, w Kotlinie Żagańskiej, nad Bobrem, przy ujściu Czerwonej Wisełki, w otoczeniu lasów.

Ludność miasta: ogółem — 25,7 tys. mieszkańców (2019)

Gęstość zaludnienia: 643,3 os/km² (2019)

Powierzchnia: 40 km²

Współrzędne geograficzne: długość geograficzna: 15°19′E, szerokość geograficzna: 51°37′N

Prawa miejskie: nadanie praw — ok. 1285

Oficjalne strony WWW: www.um.zagan.pl

Ośr. włók., metal., spoż., drzewny, odzieżowy, materiałów budowlanych; elektrownia wodna; węzeł kol. i drogowy; ośr. oświat., gł. szkolnictwa zaw.; Żagańska Orkiestra Kamer.; na terenie dawnego Stalagu VIII C Sagan pomnik i Muzeum Martyrologii Alianckich Jeńców Wojennych.

Historia.

Wczesnośredniowieczna osada targowa; od XII w. gród graniczny między Polską a Łużycami przy przeprawie przez Bóbr; ośr. kasztelanii (wzmiankowana 1202); prawa miejskie przed 1260 (po 1248); ok. 1274–1504 stol. księstwa piastowskiego; od 1329 pod zwierzchnictwem Czech; 1472–1548 pod panowaniem elektorów saskich, następnie Habsburgów (niem. nazwa Sagan); w XVI w. rozwój sukiennictwa i płóciennictwa, ożywiony handel; 1627–34 nadany H. Wallensteinowi; w XVII w. Żagań podupadł; od 1742 w państwie pruskim; w końcu XVIII w. własność książąt kurlandzkich Bironów; 1806–13 nadany przez Napoleona I M. Talleyrandowi; w XIX w. ośr. polskości; w XIX w. pocz. rozwoju przemysłu. W czasie II wojny światowej 1939–45 obóz dla podoficerów i szeregowych różnej narodowości (ponad 50 tys. jeńców, zginęło ok. 10 tys.), 1942–45 obóz dla jeńców lotników różnej narodowości (ponad 10 tys. jeńców), 1941–45 obóz pracy przymusowej dla więźniów różnych narodowości (przeciętnie 1,2 tys. osób); podczas działań wojennych zniszczony w ok. 55%; od 1945 w Polsce, odbud.; XIX w.-1975 i od 1999 siedziba powiatu.

Zabytki.

Gotycki kościół Augustianów, ob. parafialny (XIV w., rozbudowany w 2. poł. XV, XVI w., wyposażenie XVIII w., nagrobek Henryka IV ks. głogowskiego z poł. XIV w.), fragmenty klasztoru (XIV w., odbud. w XVIII w.); zespół klasztorny Franciszkanów, później Jezuitów: kościół (XIV–XVI w., przebudowany w XVII w.), kolegium jezuickie (koniec XVII w., przebudowane po 1810, aula 1733); kaplica Grobu Chrystusa (1598–pocz. XVII w.); barok. pałac Lobkowitzów (1670–86, A. della Porta) z pozostałościami manierystycznego pałacu Wallensteina (1631–33), późnoklasycyst. oranżeria (1845–46) i mosty przez fosę (XIX w.), park geom. (XVII–XVIII w.) i krajobrazowy (XIX w.); pałac (ok. 1800); fragmenty murów miejskich (XIV w.).