Verrocchio Andrea

Verrocchio

[werrọkkjo]

Andrea del , właśc. Andrea di Michele di Francesco Cione, ur. 1435, Florencja, zm. 30 VI 1488, Wenecja(?),

włoski rzeźbiarz, złotnik, malarz i rysownik, reprezentant quattrocenta florenckiego.

Urodził się 1435 we Florencji. Kształcił się w warsztacie złotniczym Verrocchia, od którego przejął nazwisko.

Artysta Medicich

Wykonywał zamówienie głównie dla dworu Medicich, był ulubionym artystą Lorenza de’Medici (Wawrzyńca Medyceusza, zwanego Wspaniałym). Jedną z jego pierwszych realizacji była płyta nagrobna Cosima de’Medici w kościele San Lorenzo we Florencji (1465–67); tamże w Starej Zakrystii znajduje się wykonany przez niego z różnobarwnego kamienia i brązu sarkofag Giovanniego i Piera Medicich (1472), którego kolorystyka i bogactwo dekoracji (całkowicie pozbawionej przedstawień figuralnych) są wyrazem pierwotnej formacji Verrocchia jako złotnika. Dla Medicich powstały także niewielkich rozmiarów brązy, zaprojektowane jako zwieńczenia fontann w ogrodzie willi w Carregi, przeniesione na dziedziniec Palazzo Vecchio: Młody Dawid (ok. 1475 — Museo Nazionale del Bargello, Florencja, podobno pozował do niego młody da Vinci) i Putto z delfinem (Terrazzo di Giunone w Palazzo Vecchio, Florencja; na dziedzińcu kopia).

Pierwszym monumentalnym dziełem Andrei del Verrocchia była grupa Chrystus i niewierny Tomasz we florenckim Orsanmichele, której postacie, odlewane w dużych odstępach czasu, pozwalają prześledzić ewolucję artysty (1467–83). W poszukiwaniu metali potrzebnych do odlewów wyjechał do Wenecji i Treviso (1469), co znalazło także odbicie w jego twórczości. Jako złotnik wykonał relief Ścięcie głowy św. Janowi do srebrnego ołtarza w baptysterium florenckim, gdzie z płasko opracowanego tła wyłaniają się niemal pełnoplastyczne postacie (1477). W tym samym czasie powstał grobowiec kardynała Forteguerri w katedrze w Pistoi, najpoważniejsza realizacja Verrocchia w marmurze, w którym rzeźbił też nawiązujące do wzorów antycznych popiersia (np. Kobieta z bukietem kwiatów — Museo Nazionale del Bargello). W 1486 wyjechał do Wenecji, by kierować odlewaniem w brązie zamówionego przez miasto 1483 pomnika B. Colleoniego, jednego z 2, oprócz Gattamelaty Donatella w Padwie, renesansowych pomników konnych (Colleoniego posąg); zdołał jedynie wymodelować posąg w glinie (resztę zadania wykonał 1489 konkurujący z Verrocchiem odlewnik A. Leopardi); posąg usytuowano na placu św. Jana i Pawła w Wenecji (w Szczecinie znajduje się kopia odlana w 1. dekadzie XX w.). Verrocchio malował też obrazy religijne (np. Matka Boża z Dzieciątkiem 1470 — Gemäldegalerie, Berlin, Maryja z Dzieciątkiem ok. 1470–75 — Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork, Tobiasz i anioł 1470–75 — National Gallery, Londyn).

Pracownia

W swej pracowni miał wielu uczniów i współpracowników, m.in. Perugina, Lorenza di Credi (ukończył obraz Matka Boża ze św. Janem i Donatem 1473–75 — Pistoia, katedra), D. Ghirlandaio, Sandra Botticelliego, a przede wszystkim Leonarda da Vinci (na prośbę Verrocchia ukończył Chrzest Chrystusa 1474–75 — Uffizi, Florencja, domalowując postać anioła i roślinność w tle). Stąd też rozbieżności, co do atrybucji jego obrazów (np. tzw. Madonny Ruskina 1470 — National Gallery, Edynburg). Miał też wpływ na twórczość Michała Anioła.

Andrea del Verrocchio był jednym z najwybitniejszych i najbardziej wszechstronnych artystów florenckich 2. połowy XV w.; z równym powodzeniem rzeźbił w metalu i kamieniu, malował temperą na desce, wykonywał rysunki czarną kredką (m.in. Uffizi). W przeciwieństwie do współczesnych mu artystów florenckich był wyłącznie praktykiem i obce mu były zainteresowania teoretyczne. Jego twórczość zamyka dzieje XV-wiecznej rzeźby florenckiej. Zmarł 30 VI 1488, zapewne w Wenecji.

Verrocchio Andrea del, Aleksander Wielki, ok. 1480 — National Gallery of Art., Waszyngton

Verrocchio Andrea, pomnik konny kondotiera B. Colleoniego w Wenecji, po 1485