Teresa z Ávili
 
Encyklopedia PWN
Teresa z Ávili, Teresa Wielka, imię zakonne Teresa od Jezusa, właśc. Teresa Sánchez de Cepeda y Ahumada Wymowa, święta, ur. 28 III 1515, Ávila, zm. 4 X 1582, Alba de Tormes,
hiszpańśka mistyczka, reformatorka zakonu karmelitańskiego.
Kalendarium
Urodziła się 28 III 1515 w Ávili. Doktor Kościoła (pierwsza kobieta w dziejach Kościoła); 1615 beatyfikowana, 1622 kanonizowana. W 20. roku życia wstąpiła do Karmelu w rodzinnym mieście; praktykowała intensywnie modlitwę myślną i doznawała stanów mistycznych (potwierdzone przez św. Franciszka Borgiasza). W Wielkanoc 1557 przeżyła mistyczne zaślubiny i otrzymała niewidoczne stygmaty (rana serca); 1560 miała wizję piekła, wskutek której podjęła ślub ścisłego przestrzegania pierwotnej reguły zakonnej. Zmarła 4 X 1582 w Alba de Tormes.
Pisma ascetyczno-mistyczne
Świętością życia, modlitwą i gorliwością religijną chciała zapobiec podziałom w Kościele i odnowić życie chrześcijańskie. Pozostawiła pisma ascetyczno-mistyczne, w których ukazała drogę do zjednoczenia z Bogiem i dała świadectwo swych przeżyć duchowych. Zapoczątkowała nową duchowość, ustalając nowy rodzaj życia zakonnego, zwanego od jej imienia Karmelem terezjańskim, oraz nową szkołę życia wewnętrznego o eklezjalnej duchowości (karmelici bosi, karmelitanki bose).
Dzieła: Księga zmiłowań Pańskich, autobiografia wzorowana na Wyznaniach św. Augustyna, napisana na prośbę spowiednika 1562 i uzupełniona 1565, zawiera odniesienia do modlitwy kontemplacyjnej; Droga doskonałości (wydanie polskie 1625) — dzieło o charakterze pedagogicznym, zarazem podręcznik, katechizm i kodeks doskonałości ascetycznej, w pierwszej redakcji (1565–66) przeznaczona dla karmelitanek, poszerzona 1568 i adresowana do wszystkich; Sprawozdania duchowe, szczegółowy opis doznanych łask; dzieło teologiczne Twierdza wewnętrzna, w którym życie duchowe przedstawia jako postęp w modlitwie. Inne pisma: Podniety miłości Bożej — modlitwy będące komentarzem do Pieśni nad Pieśniami; poezje (w tym glosa, którą sparafrazował Z. Krasiński), Księga fundacji, dokument historyczny o fundacjach terezjańskch, Listy (ponad 400), a także Konstytucje, czyli prawo określające zewnętrzną strukturę Karmelu i sposób wizytowania klasztorów karmelitanek bosych.
Dzieła te wraz z Drogą doskonałości stanowią kodeks doskonałości chrześcijańskiej, oparty na charyzmacie terezjańskim; polskie wybory pism: Summaryusz... (1854), Dzieła (t. 1–2 1962, wydanie nowe t. 1 1997, t. 3 1995).
W sztukach plastycznych
Najstarszym wizerunkiem Teresy jest portret wykonany za jej życia przez J. de la Misericordia (1576); w sztukach plastycznych przedstawiana zawsze jako zakonnica w stroju karmelitanki, czasem z insygniami doktorskimi (XVII, głównie XVIII w.) — biretem i łańcuchem; jej atrybuty odnoszą się przeważnie do opisów wizji: gołębica (m.in. 2 obrazy P.P. Rubensa), pióro i księga, strzała, płonące lub przebite strzałą serce (np. L. Matielli, figura na elewacji Hofkirche w Dreźnie, 1. połowa XVIII w.), anioł; często prezentowana w scenach wizji, np. z ukazującym się jej (obraz P. de Champaigne) lub koronującym ją (obraz P. da Cortona) Chrystusem; najsłynniejszym przedstawieniem ekstazy Teresy jest grupa rzeźbiarska w ołtarzu kaplicy Cornaro kościoła Santa Maria della Vittoria w Rzymie (G.L. Bernini); od końca XVII w. tworzono liczne sceny apoteozy Teresy (np. fresk w Chiesa degli Scalzi w Wenecji, G.B. Tiepolo, 1725). Święto: 15 X.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Bernini Giovanni Lorenzo, Ekstaza św. Teresy z Ávila, 1647–52 — kościół S. Maria della Vittoria w Rzymiefot. P. Jamski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia