Swift 
, ur. 30 XI 1667, Dublin, zm. 19 X 1745, tamże,
wybitny oświeceniowy racjonalista i humanista angielski.
[suıft]
Jonathan , ur. 30 XI 1667, Dublin, zm. 19 X 1745, tamże,
Swift Jonathan
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Urodził się 30 XI 1667 w Dublinie.
Był jedną z najważniejszych osobistości życia politycznego i kulturalnego klasycystycznej Anglii.
Pochodził z rodziny irlandzkiej. W 1689–94 i 1696–99 przebywał w Anglii jako sekretarz i domownik wpływowego polityka i pisarza W. Temple’a; w jego domu poznał Ester Johnson, swą dozgonną wielbicielkę i powierniczkę, adresatkę listów-wyznań (Journal to Stella, wydanie 1766–68). Przyjąwszy święcenia anglikańskie (1694), daremnie starał się o funkcję proboszcza w Anglii; dopiero 1699 został proboszczem, a następnie dziekanem kościoła św. Patryka w Dublinie. Od 1714 często bywał w Londynie, gdzie przyjaźnił się i współpracował z wieloma politykami i pisarzami, m.in. wraz z A. Pope’em, J. Gayem i J. Arbuthnotem założył towarzystwo Scriblerus Club przeciwstawiające się obskurantyzmowi i miernocie literackiej. Początkowo Swift był związany ze stronnictwem wigów, od 1710 przeszedł na stronę torysów i stał się wyrazicielem ich poglądów jako redaktor pisma „Examiner” (1710–11). Po zwycięstwie wigów 1714 przebywał głównie w Irlandii, oddając talent publicystyczny i pasję satyryka walce o prawa ludności irlandzkiej przeciw eksploatatorskiej polityce rządu.
Pisarstwo o charakterze politycznym i społecznym
Wśród współczesnych Jonathan Swift był znany przede wszystkim jako autor ostrych pamfletów satyrycznych, pełnych gwałtownego szyderstwa, które niekiedy ujmował w alegoryczną formę; większość z nich ogłosił anonimowo lub pod pseudonimem. Do najwybitniejszych należą: poruszający temat sporów między stronnictwami religijnymi A Tale of a Tub... (1700), ośmieszający polemiki literacko-naukowe The Battle of the Books (1704); tematyce religijnej i kościelnej poświęcił też An Argument against Abolishing Christianity (1708) — przeciw nadużyciom w Kościele i A Project for the Advancement... (1709). W artykułach oraz pamfletach politycznych występował w obronie swobód politycznych i gospodarczych Irlandczyków (m.in. A Proposal for the Universal Use of Irish Manufacture 1720), namawiał do bojkotu wyrobów angielskich (The Drapier’s Letters 1724), przedstawił obraz ekonomicznej i społeczno-politycznej i sytuacji kraju (A Short View of The State of Ireland 1728). Szczytowym osiągnięciem jego pisarstwa politycznego jest arcydzieło ironicznej logiki, pamflet A Modest Proposal... (1729), ukazujący bezsilność Irlandii wobec ekonomicznej i politycznej dominacji Anglii. Tematy literackie znalazły wyraz w liście otwartym Proposal for Correcting... the English Tongue (1712), nawołującym do utworzenia akademii, która ustaliłaby kryteria poprawności językowej. Swift doprowadził do perfekcji styl prozy angielskiej, często posługiwał się erudycyjnymi dygresjami i dowcipnymi anegdotami; jego cynizm i satyryczne inwektywy nigdy jednak nie przekraczały granic dobrego smaku.
Swift był również autorem wierszy humorystycznych i okolicznościowych, ód pindarycznych, liryki osobistej (zbiór Cadenus and Vanessa 1726, elegia Verses on His Own Death 1739).
Podróże Guliwera — krytyka utopijnej wizji doskonałego społeczeństwa
Najsłynniejszym utworem Jonathana Swifta i najważniejszym dziełem angielskiego oświecenia są Podróże Guliwera do wielu odległych narodów świata (1726, wydanie polskie 1784, w nowym przekładzie 1979); składające się z 4 części dzieło satyryczne, wymierzone m.in. w angielskie stronnictwa polityczne i religijne, indolencję uczonych i filozofów, stosunki angielsko-irlandzkie i ułomności ludzkiej natury, było przez wiele pokoleń (za sprawą jego warstwy przygodowo-fantastycznej) traktowane jako baśń dla dzieci.
Swift zmarł 19 X 1745 w Londynie.
