Paganini Niccolò, ur. 27 X 1782, Genua, zm. 27 V 1840, Nicea,
włoski skrzypek i kompozytor.
Paganini Niccolò
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Urodził się 27 X 1782 w Genui.
Uznany za jednego z najwybitniejszych wirtuozów skrzypiec w historii sztuki odtwórczej. Był także wirtuozem gitarzystą.
Nauka i pierwsze wystepy
Uczył się początkowo gry na mandolinie, następnie pobierał lekcje gry skrzypcowej u G. Costy w Genui i A. Rollego w Parmie, gdzie uczył się także kompozycji u G. Ghirettiego. Występował publicznie od 1794. Uwolniwszy się spod opieki despotycznego ojca, rozpoczął samodzielne występy. Prowadził awanturniczy tryb życia, uprawiał gry hazardowe.
Koncerty i podróże
W 1801 osiadł w Lukce, gdzie 1805–09 był skrzypkiem i kapelmistrzem na dworze księżnej E. Baciocchi, siostry Napoleona I. W 1809 ponowił występy w miastach włoskich, odnosząc wielkie sukcesy (w Piacenzie koncertował wspólnie z K. Lipińskim). Od 1828 występował też poza granicami Włoch, m.in. w Wiedniu, Pradze, miastach niemieckich, także w Poznaniu i Warszawie, gdzie słyszał go F. Chopin i gdzie ponownie spotkał się z Lipińskim (rywalizacja obu artystów odbiła się szerokim echem w warszawskiej prasie). W 1831 dał koncerty w Paryżu, w Wielkiej Brytanii i Irlandii. Podczas pobytu 1833–34 w Paryżu zamówił u H. Berlioza kompozycję Harold w Italii. W tym czasie u Paganiniego studiował Apolinary Kątski, jedyny jego uczeń. Atmosfera sensacji, otaczająca Paganiniego, przyczyniła się do powstania wielu legend związanych z jego osobą. Paganini zmarł 27 V 1840 w Nicei.
Kompozytor, wykonawca, inspirator
Jako kompozytor utworów skrzypcowych Paganini rozwinął znacznie ich fakturę, wykorzystując m.in. dwudźwięki, akordy, szybkie figuracje, scordaturę (przestrajanie skrzypiec), kombinację gry smyczkiem i pizzicato, flażolety (pojedyncze i podwójne), grę na strunie G. Wykonywał wyłącznie własne utwory, wśród których największe znaczenie mają 24 Kaprysy na skrzypce solo (ok. 1805; 6 z nich jest znanych także w transkrypcjach fortepianowych F. Liszta i R. Schumanna). Temat Kaprysu a-moll nr 24 wykorzystywało do własnych wariacji wielu kompozytorów, m.in. J. Brahms, S. Rachmaninow, W. Lutosławski. Paganini pozostawił też koncerty skrzypcowe: Es-dur, h-moll (z finałem pt. Campanella, znanym też z transkrypcji fortepianowej Liszta), E-dur, d-moll, a-moll, e-moll; liczne cykle wariacji, głównie na tematy z oper zwłaszcza G. Rossiniego, ponadto Moto perpetuo oraz utwory kameralne.
Od 1954 odbywa się w Genui Międzynarodowy Konkurs Skrzypcowy im. N. Paganiniego.
