Oyo

Oyo, Ojo,

jedno z gł. miast-państw ludu Jorubów.

Powstało ok. XI–XII w.; jego centrum i stolica (tzw. Stare Ojo istniejące do pocz. XIX w.) leżało na północnym skraju osadnictwa Jorubów, na sawannie; władca O. (alafin), jako potomek legendarnego przodka Jorubów i ich boskiego władcy, był także przywódcą rel.; jego władzę ograniczała rada złożona z rodowej arystokracji. Początkowo słabe państwo, najeżdżane przez sąsiadów (Nupe, Borgu), stało się w XVII i XVIII w. jednym z najpotężniejszych w regionie; mając silną armię (słynna konnica), sprawowało kontrolę nad większością państw Jorubów, prowadziło liczne podboje; przez uzależnione porty na wybrzeżu O. utrzymywało stosunki handl. z eur. kupcami (gł. wywóz niewolników); walczyło o dominację na wybrzeżu z Beninem i Dahomejem (w XVIII w. narzuciło mu zwierzchnictwo). Wewnętrzne walki o władzę w O. osłabiły je na pocz. XIX w. i ułatwiły najazdy Fulanów (zniszczenie stolicy) i Dahomeju; 1830 alafin przeniósł siedzibę do nowo zał. miasta O. (istniejącego do dziś). W 1893 O. przyjęło protektorat brytyjski.