Orwell George

fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Orwell

[ọ:^ruel]

George , właśc. Eric Arthur Blair , ur. 25 I 1903, Motihari (stan Bihar, Indie Bryt.), zm. 21 I 1950, Londyn,

angielski powieściopisarz i publicysta.

Urodził się 25 VI 1903 w Motihari (stan Bihar, Indie Brytyjskie). Był synem urzędnika administracji kolonialnej w Indiach, 1917–21 kształcił się w elitarnej szkole w Eton; następnie służył w policji imperialnej w Birmie (obserwacje z tego okresu zawarł w powieści Birmańskie dni 1934, wydanie polskie 1997).

Publicystyka

W 1928 porzucił służbę, wybierając życie wśród nędzarzy, włóczęgów i bezrobotnych (opowieść autobiograficzna Na dnie w Paryżu i Londynie 1933, wydanie polskie 1992, reportaż Droga na molo w Wigan 1937, wydanie polskie 2005). Postawę ideową Orwella jako niezależnego, demokratycznego socjalisty, a zarazem demistyfikatora lewicowych złudzeń i stereotypów decydująco określiły doświadczenia wyniesione z hiszpańskiej wojny domowej, w której brał udział 1936–37 w szeregach milicji robotniczej POUM; ranny w walkach frontowych, V 1937 znalazł się w Barcelonie, gdzie był świadkiem krwawej rozprawy komunistów z politycznymi sojusznikami i rywalami (reportaż W hołdzie Katalonii 1938, wydanie polskie poza cenzurą 1985, wydanie nowe 1990). Podczas II wojny światowej pracował w BBC, 1945 był korespondentem wojennym; 1943–47 prowadził w laburzystowskim tygodniku „Tribune” rubrykę Jak mi się podoba, w której polemizował z opiniami prosowieckiej lewicy (m.in. w ocenie powstania warszawskiego 1944).

Parabole i antytopie

Sławę przyniósł mu Folwark zwierzęcy (1945, wydanie polskie Londyn 1947, wydanie krajowe poza cenzurą 1979, wydanie nowe 1984; ekranizacje 1956 i 2001), groteskowo-satyryczna parabola o wynaturzeniach rewolucji i rewolucyjnej władzy, będąca przejrzystą aluzją do losów przywódców bolszewickiej Rosji, zwłaszcza L. Trockiego. Ciężko chory na gruźlicę, w ostatnich latach życia często przebywał na odludnej wyspie Jura (północna Szkocja), gdzie pracował nad swoim ostatnim dziełem, antyutopią Rok 1984 (1949, wydanie polskie Paryż 1953, przekład J. Mieroszewski, wydanie krajowe poza cenzurą 1980, wydanie nowe 1988, przekład T. Mirkowicz; ekranizacje 1956 i 1984). Powieść ta do dziś pozostaje jedną z najbardziej przenikliwych diagnoz ustroju totalitarnego, zwłaszcza w jego komunistycznej odmianie, kreśląc wizję państwa, w którym wszechpotężna Partia Wewnętrzna i jej przywódca Wielki Brat sprawują władzę opartą na terrorze i totalnej kontroli, wnikającej nawet w sferę pamięci zbiorowej, myśli i języka (zjawisko nowomowy). Ponadto powieści: Córka proboszcza (1935, wydanie polskie 1992), Wiwat aspidistra (1935, wydanie polskie 1985), Brak tchu (1939, wydanie polskie 1997), zbiory szkiców literackich i politycznych (wybory polskie: Eseje, Londyn 1985, I ślepy by spostrzegł, wydane poza cenzurą 1981, wydanie nowe 1990, Anglicy i inne eseje 2002), należących dzięki finezji stylu i swiftowskiej ironii do klasyki angielskiego eseju (np. Dlaczego piszę?, W brzuchu wieloryba, Zabójcy słów, Literatura a totalitaryzm, Co to jest faszyzm, Literatura a lewica). Pisarz zmarł 25 I 1950 w Londynie, mając zaledwie 46 lat.

Bibliografia

The Collected Essays, Journalism and Letters, eds S. Orwell, I. Angus, vol. 1–4, New York 1968;

The Complete Works, ed. P. Davison, vol. 1–20, London 1998.