Matisse Henri

fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Matisse

[matịs]

Henri , ur. 31 XII 1869, Le Cateau-Cambrésis, zm. 3 XI 1954, Cimiez (dzielnica Nicei),

francuski malarz, grafik i rzeźbiarz.

Urodził się 31 XII 1869 w Le Cateau-Cambrésis. W 1887–88 studiował prawo w Paryżu, jednak ostatecznie podjął decyzję o zostaniu malarzem. Uczył się w Académie Julian, École des Arts Décoratifs (gdzie poznał A. Marqueta), w pracowni G. Moreau w École des Beaux-Arts (1893–98; zetknął się tu z G. Rouaultem) oraz w Académie Carriere (tu jego kolegą był A. Derrain). Ważnym elementem jego artystycznej edukacji było też poznanie dawnego malarstwa w Luwrze.

Od malarstwa tradycyjnego do fowizmu

W swej twórczości Matisse wyszedł od tradycji, co poświadcza zarówno forma, jak ciemna kolorystyka jego wczesnych prac. Zetknięcie z impresjonizmem zawdzięczał C. Pissarowi, następnie na jego ewolucję artystyczną oddziałali neoimpresjoniści, od których przejął technikę pointylizmu. Fascynacja kolorem kierowała go ku intensyfikacji plamy barwnej i uproszczeniu palety. Na plan pierwszy wysuwała się stopniowo rola koloru abstrakcyjnego, zwiększającego ekspresję obrazu. Wątki tematyczne traciły na znaczeniu, forma stawała się coraz bardziej oszczędna. Wszystko to spowodowało, iż Henri Matisse znalazł się wśród inicjatorów fowizmu i uczestniczył w słynnym wystąpieniu na Salonie Jesiennym 1905. Fowistyczną fazę w jego twórczości reprezentują m.in. Portret kobiety z zieloną smugą, Kobieta w kapeluszu, Przepych, Spokój i rozkosz (wszystkie 1905), Pejzaż z Collioure, Radość życia (oba 1906) i Luksus (1907).

Dojrzała twórczość

W 1907 Matisse odbył podróż do Włoch, 1910–13 odwiedził Hiszpanię, Rosję i Maroko. Osiągnął wtedy pełną dojrzałość indywidualnego stylu, który określała dekoracyjna, płaska plama koloru, zrytmizowana kompozycja oraz precyzyjny, płynny rysunek (Harmonia w czerwieni 1908, Taniec, Muzyka — oba 1910, Czerwone studio i Rodzina artysty — oba 1911; liczne martwe natury i orientalizujące kompozycje figuralne z motywem odaliski). Matisse nie został obojętny wobec kubizmu, co ujawniło się w przejściowym zgeometryzowaniu formy i przyciemnieniu kolorystyki jego obrazów (Lekcja muzyki, Marokańczycy — oba 1916, Kąpiący się nad rzeką 1916–17), ale rychło powrócił do swych poszukiwań kolorystycznych. Od 1921 pracował głównie na południu Francji, odbył też podróże do Stanów Zjednoczonych i na Tahiti (1930). Zakres jego zainteresowań rozszerzył się o scenografię teatralną (m.in. do baletu I. Strawinskiego Słowik, wystawionego 1920 przez S. Diagilewa) i rzeźbę, dla której punktem wyjścia była plastyka archaiczna oraz sztuka ludów prymitywnych (La Serpentine 1909, Tiara 1930, seria reliefów Akt od tyłu 1909–30). Matisse projektował również tapiserie (Okno na Tahiti 1936, Polinezja 1946), wykonywał malowidła ścienne (Taniec 1931–33, Fundacja Barnesa w Merion w Stanach Zjednoczonych), ilustrował książki (poezje P. Ronsarda, S. Mallarmégo, Ch. Baudelaire’a), uprawiał grafikę. W ostatnim okresie życia tworzył kompozycje, których elementy wycinał z barwnego papieru i naklejał na podkład (Jazz, od 1944; Zulma 1950). Swoistym podsumowaniem jego twórczości stała się dekoracja kaplicy zakonu dominikanek w Vence (1947–51), obejmująca malowidła ścienne, witraże i rzeźby. Zmarł 3 XI 1954 w Cimiez (dzielnica Nicei).

Miejsce w sztuce XX w.

W sztuce XX w. Henri Matisse zajmuje pozycję wyjątkową, zarówno dzięki wszechstronności swych zainteresowań artystycznych, jak i jednorodności wizji, którą stworzył — pełnej pogody, spokoju i harmonii, wolnej od wszelkich napięć, zawsze zrozumiałej i bliskiej człowiekowi.

Matisse Henri, Portret żony, 1902 — Statens Museum for Kunst, Kopenhaga

Matisse Henri, Radość życia ,1906 — zbiory prywatne

Matisse Henri, Taniec, 1910 — Ermitaż, Sankt Petersburg

Matisse Henri, Czerwone atelier, 1911 — Museum of Modern Art, Nowy Jork

Matisse Henri, Widok St-Tropez, 1904 — muzeum w Bagnols-sur-Cèze