Jabłonowscy

Jabłonowscy,

ród magnacki herbu Prus III;

pochodzą z województwa płockiego lub z ziemi dobrzyńskiej. Prawdopodobnie już w XV w. osiedlili się w województwie ruskim. Karierę rodziny zapoczątkował Jan Stanisław, ur. 1606 lub 1607, zm. 1647, podczaszy królowej Cecylii Renaty i miecznik koronny, który dzięki małżeństwu z Anną Ostrorożanką, wojewodzianką poznańską, wszedł w koligacje z czołowymi rodami Rzeczypospolitej i wydatnie powiększył majątek. Jego syn Stanisław Jan, ur. 1634, zm. 1702, hetman wielki koronny, kasztelan krakowski, polityk, zdolny dowódca i organizator armii, zgromadził wielki majątek, był jedną z najważniejszych osobistości w kraju. Jeden z jego synów, Jan Stanisław, ur. 1669, zm. 1731, wojewoda ruski, poeta i publicysta, żonaty z Joanną de Béthune, siostrzenicą królowej Marysieńki, z ramienia swego siostrzeńca, króla Stanisława Leszczyńskiego, był kanclerzem koronnym. Jego synowie: Stanisław Wincenty, ur. 1694, zm. 1754, wojewoda rawski, poeta, fundator wielu kościołów, i Jan Kajetan, ur. 1699 lub 1700, zm. 1764, wojewoda bracławski, aktywny przeciwnik Rosji i dynastii Wettynów w Polsce — 1744 otrzymali od cesarza Karola VII tytuły książęce (w Polsce uznane 1775); żona Jana Kajetana, Anna z Sapiehów, ur. 1728, zm. 1800, była znaną autorką pism gospodarczych, reformatorką stosunków społecznych i gospodarczych w majątkach męża. Antoni Barnaba, ur. 1732, zm. 1799, wojewoda poznański, później kasztelan krakowski, przeciwnik Familii i Czartoryskich, był konfederatem barskim, uczestnikiem powstania kościuszkowskiego 1794. Józef Aleksander, ur. 1711, zm. 1777, wojewoda nowogrodzki, mecenas sztuki i nauki, genealog-panegirysta, wydawca, szwagier Michała Kazimierza Radziwiłła „Rybeńki”, założył 1774 w Lipsku Towarzystwo Naukowe Jabłonowskich. W XIX w. ważną rolę w życiu publicznym odgrywali: Maksymilian, ur. 1785, zm. 1846, senator-wojewoda Królestwa Polskiego; Stanisław, ur. 1799, zm. 1878, uczestnik powstania listopadowego 1830–31, później działacz polityczny w Galicji; Karol, ur. 1807, zm. 1885, konserwatywny polityk galicyjski pełniący wiele funkcji publicznych. Ostatni męski potomek książęcej linii Jabłonowskich zmarł 1925. Istnieją nieutytułowane linie tej rodziny.

Krzysztof Chłapowski