Hrubieszowskie Towarzystwo Rolnicze

Hrubieszowskie Towarzystwo Rolnicze

zwane też fundacją hrubieszowską, założone 1816 przez S. Staszica w jego dobrach (obejmujących 9 wsi, 1 osadę, część Hrubieszowa), 1822 zalegalizowane przez władze rosyjskie; zgodnie ze statutem HTR chłopi — jego członkowie — zostali uwolnieni od pańszczyzny, uzyskali prawo wieczysto-czynszowe do ziemi i budynków; działalność HTR była oparta na zasadach zrzeszania się, samorządu (wybieralna rada gospodarcza, dziedziczny prezes — wójt gminy) i wzajemnej pomocy, np. pomoc ogniowa, kasa pożyczkowo-oszczędnościowa, dom chorych, pomoc dla osób starszych i sierot, 5 szkół elementarnych; fundusze na te cele, jak też na zakup ziemi w celu powiększenia obszaru fundacji, pochodziły z opłat czynszowych oraz dochodów z lasów, tartaku, młynów, cegielni i innych, pozostających w bezpośrednim zarządzie HTR; miało ono zatem charakter organizacji spółdzielczej. W 1887 stosunki agrarne fundacji zostały uregulowane zgodnie z ukazem uwłaszczeniowym 1864 (prezes HTR był mianowany przez władze zaborcze), w II II RP także został ustanowiony przymusowy zarząd państwowy; 1945 HTR zlikwidowano.