Heine Heinrich

fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Heine

[hạⁱnə]

Heinrich , właśc. Harry Chaim Heine, od 1825 Johann H. Heine, ur. 13 XII 1797, Düsseldorf, zm. 17 II 1856, Paryż,

niemiecki poeta, pisarz, publicysta; jeden z najwybitniejszych liryków niemieckich.

Urodził się 13 XII 1797 w Düsseldorfie. Pochodził z rodziny żydowskiej; pomimo odczuwalnych nastrojów antysemickich (przeszkodziły mu w karierze prawniczej i akademickiej; po przejściu na protestantyzm 1825 uzyskał doktorat w Getyndze) próbował znaleźć dla siebie miejsce w niemieckim życiu kulturalnym i społecznym. Wątki żydowskie pojawiały się też w jego twórczości (m.in. w niedokończonej powieści Der Rabbi..., fragment wydany 1840).

Od ballady o Lorelei do satyr politycznych

Rozgłos i sławę zdobył zbiorem Księga pieśni (1827, wydanie polskie 1880) — tu m.in. ballada o Lorelei (publikowana w III Rzeszy bez nazwiska autora z powodów rasistowskich), tom Liryczne intermezzo, cykle Powrót, Z podróży po Harzu, Morze Północne — w którym artyzm połączył z ludowością i prostotą. We wczesnej twórczości reprezentowanej m.in. przez satyryczno-krytyczne Obrazy z podróży (t. 1–4 1826–31, wydanie polskie 1879), pełne wrażeń z wędrówek po Niemczech, Włoszech i Anglii, Heinrich Heine zasłynął jako mistrz lekkiej impresyjnej prozy. Od 1831 przebywał w Paryżu, pośrednicząc we wzajemnym społeczno-politycznym i kulturalnym poznaniu między Francją i Niemcami (1833 zbiór artykułów dla augsburskiej „Allgemeine Zeitung” Stosunki francuskie i 2 opublikowane początkowo w języku francuskim, a później niemieckim rozprawy: Zur Geschichte der Religion und Philosophie in Deutschland 1835 i Die romantische Schule 1836). W latach 40. opublikował zbiór liryków Neue Gedichte (1844) oraz satyryczne poematy Atta Troll. Sen nocy letniej (1847, wydanie polskie 1887) i Niemcy. Baśń zimowa (1844, wydanie polskie 1897), w których Heine rozprawił się z doktrynerstwem współczesnych mu poetów i stosunkami społecznymi i politycznymi w Niemczech. W ostatnim okresie życia Heine wydał tom wierszy i ballad Romancero, zawierający cykle Historie, Lamentacje, Melodie hebrajskie (1851, wydanie polskie 1901) oraz zbiory Gedichte (1853) i Vermischte Schriften (t. 1–3 1854), gdzie znalazły się m.in. felietony pt. Lutecja i autobiografia Geständnisse. Zmarł 17 II 1856 w Paryżu.

Związki z Polską

Żywe związki poety z Polską wynikały z datujących się od czasów studenckich znajomości i przyjaźni z Polakami oraz z zainteresowań polską polityką, kulturą i sztuką. Postawie tej dał Heine wyraz w szkicu O Polsce (1823, wydanie polskie 1913), w którym opisał wrażenia z wizyty w Poznańskiem. W innych utworach, np. w relacji z paryskiej wystawy Französische Maler (1831), pamflecie o Ludwigu Börne (1840), wypowiedział się o różnych aspektach powstania listopadowego 1830–31, a w balladzie Dwaj rycerze ze zbioru Romancero — o polistopadowych emigrantach w Paryżu. Utrzymywał kontakty z przedstawicielami kultury polskiej, przede wszystkim z F. Chopinem. Twórczość literacka Heinego, jednego z największych liryków niemieckich, wywodzących się ze szkoły romantycznej, cieszyła się w Polsce dużym zainteresowaniem (szczególnie od połowy XIX w.); przekładali ją m.in.: A. Asnyk, K. Iłłakowiczówna, M. Konopnicka, A. Kraushar, S. Łempicki, A. Mieleszko-Maliszkiewicz, K. Przerwa Tetmajer, L. Staff, R. Stiller, J. Weyssenhof.

Bibliografia

Dzieła wybrane, red. A. Sowiński, t. 1–2, Warszawa 1956;

Säkularausgabe. Werke, Briefwechsel, Lebenszeugnisse, Berlin–Paris 1970;

Sämtliche Werke, Hrsg. M. Windfuhr, Hamburg 1973.