Hamburg 
, Freie und Hansestadt Hamburg,
m. i kraj związkowy w północnej części Niemiec, nad ujściowym odcinkiem Łaby, ok. 110 km od M. Północnego;
, Freie und Hansestadt Hamburg,
Hamburg
Encyklopedia PWN
drugie po Berlinie pod względem wielkości miasto Niemiec. W granicach adm. Hamburga dawne samodzielne miasta: Altona, Bergedorf, Harburg i Wandsbek; stanowi odrębny kraj związkowy (pow. 755,3 km2). Gród saski, opanowany przez Karola Wielkiego; od 831 biskupstwo, od 834 arcybiskupstwo; 1188 lokacja nowego miasta (na pocz. XIII w. połączone ze starym miastem); czł. Hanzy od XIII w., ważna rola w eksporcie zboża; 1558 powstała w Hamburgu giełda; w XVIII w. Hamburg był, po Amsterdamie, gł. portem Europy; od 1815 wolne miasto Rzeszy; od 1888 czł. Niem. Związku Celnego; w XIX w., jako gł. port niem. — punkt emigr. do Ameryki; w okresie wzrostu nastrojów rewolucyjnych po I wojnie świat., 23–25 X 1923 zbrojne powstanie zorganizowane przez komunistów; podczas II wojny światowej ośr. antynazistowskiego ruchu oporu; zniszczony w ponad 50% bombardowaniami alianckiego lotnictwa. Jeden z największych portów mor. Europy (przeładunek 135 mln t — 2006); ważny port śródlądowy połączony z Lubeką Kanałem Łaba–Lubeka; awanportem Hamburga dla ruchu pasażerskiego jest m. Cuxhaven, nad M. Północnym. Wielki ośr. przemysłu stoczn., maszyn., elektroniczny; ponadto rozwinięty przemysł chem., spoż. (młyny, olejarnie, łuszczarnie ryżu, fabryki czekolady, zakłady tytoniowe, mięsne, mleczarskie), włók., opt., poligraficzny; 4 rafinerie ropy naftowej, huty aluminium, miedzi i żelaza; wielki węzeł kol. i drogowy (na południe od Hamburga, w Maschen największa stacja rozrządowa w Niemczech), duży port lotn. (ponad 6 mln pasażerów rocznie); metro. Ośrodek nauk. i kult.; szkoły wyższe (w tym uniw. — zał. 1919, wyższa szkoła pedag., muz.), instytuty nauk.-badawcze (m.in. hydrograf., chorób tropik.); w Bergedorf znane obserwatorium astr. wyposażone w kamerę Schmidta (średnica 80 cm), w parku miejskim planetarium, w dzielnicy Stellingen ogród zool. Hagenbecka — jeden z największych w Europie; muzea (m.in. Kunsthalle); ośr. kultury muz. (miasto rodzinne F. Mendelssohna-Bartholdy’ego, J. Brahmsa); miejsce międzynar. targów wielobranżowych; centrum kongresowe; wielki ośr. turystyczny. Kościoły, m.in. got. St. Jacobi (XIV w.), St. Katherine (XIV/XV w.), barok. St. Michaelis (1751–62) — zniszczone 1945, odbud.; neogot. ratusz, domy (XVIII–XIX w.), modernistyczne budynki adm. i biurowe, m.in. Chilehaus (1922–23).
