Grass Günter

Grass Günter , ur. 16 X 1927, Gdańsk, zm. 13 IV 2015, Lubeka,

niemiecki prozaik, poeta, eseista, dramatopisarz; także rzeźbiarz i rysownik.

Urodził się 16 X 1927 w Gdańsku. Jest członkiem koła Grupa 47. W twórczości dokonywał rozliczenia z narodowosocjalistyczną przeszłością Niemiec; w latach 50. i 60. krytycznie odnosił się do negatywnych zjawisk towarzyszących tzw. cudowi gospodarczemu, dając temu wyraz w swojej poezji.

Przestrzeń kaszubsko-niemiecko-polska, czyli Blaszany bębenek

Międzynarodową sławę przyniosła Grassowi groteskowa powieść Blaszany bębenek (1959, wydanie polskie 1979, ekranizacja V. Schlöndorffa 1979) — pierwsza część tzw. trylogii gdańskiej, obejmującej ponadto nowelę Kot i mysz (1961, wydanie polskie 1963) i powieść Psie lata (1963, wydanie polskie 1990); uznawany za arcydzieło, Blaszany bębenek opowiada o XX-wiecznych dziejach Niemiec, ukazanych z perspektywy karła — Oskara Matzeratha, tło jej 2 pierwszych części tworzą poetycko przetworzone tereny Gdańska-Wrzeszcza i Kaszub. W latach 60. Grass popierał politykę SPD i rewoltę studencką, opowiadał się za przemianami w RFN. Poglądy te znalazły odbicie w powieści Örtlich betäubt (1969), relacji z kampanii wyborczej SPD Z dziennika ślimaka (1972, wydanie polskie 1991), a także w dramatach (Plebejer proben den Aufstand 1966, Davor 1969).

Historia traktowana nieufnie

Sztuka pisarska Güntera Grassa, łącząca realistyczny konkret z fantastyką baśniową, wyrosła z tradycji romansu pikarejskiego, niemieckiego baroku (powieść Spotkanie w Telgte 1972, wydanie polskie 1992), prozy A. Döblina, technik J.R. Dos Passosa czy J. Joyce’a, wywierając z kolei wpływ na literturę światową, m.in. S. Rushdiego. Grass skonstruował też niezwykłą wizję historii ludzkości, odtworzoną w dziejach 9 kucharek, za podstawowy element dziejotwórczy uznając problem głodu (Turbot 1977, wydanie polskie 1995), przeciwstawił się tendencjom samobójczym rodzaju ludzkiego (Szczurzyca 1986, wydanie polskie 1993), ukazał obszary nędzy w Trzecim Świecie (album poetycko-prozatorski z własnymi rysunkami Zunge Zeigen 1987); na fakt zjednoczenia Niemiec zareagował bardzo powściągliwie, ostrzegając rodaków przed szowinizmem w publicystyczno-poetyckim zbiorze Niemieckie rozliczenia. Przeciwko tępemu nakazowi jedności (1990, wydanie polskie 1990), krytycznie ocenił nowy kształt ojczyzny (Listopadia. 13 sonetów 1991, polski wybór wierszy 1994); pozjednoczeniową syntezę dziejów niemieckich, oglądanych z pozycji współpracownika tajnej policji, przedstawił w powieści Rozległe pole (1995, wydanie polskie 2000). Wierny przestrzeni swego dzieciństwa, kaszubsko-niemiecko-polskiej ojczyźnie, powracał do niej wielokrotnie, m.in. w powieści Wróżby kumaka (1992, wydanie polskie 1992), dokonując dekonstrukcji mitycznych symboli historii Niemiec i Polski; w Moim stuleciu (1999, wydanie polskie 1999) opowiedział o mijającym wieku, ukazując punkt widzenia niemieckiej faszysty, liberała, gospodyni domowej i swój własny. Nowelę Idąc rakiem (2002, wyd. pol. 2002) poświęcił katastrofie niemieckiego statku Wilhelm Gustloff. W powieści autobiograficznej Obierając cebulę (2006, przekład polskich fragmentów 2006) ujawnił swoją krótkotrwałą młodzieńczą przynależność do Waffen SS.

Jego twórczość wrosła na trwałe (po 1989) w obręb kultury polskiej (pisarz prowadzi w niej dialog z gdańską prozą P. Huellego czy S. Chwina). W 1999 otrzymał Nagrodę Nobla.