Giotto di Bondone

Giotto di Bondone

[dżiọtto di b.] ,

ur. ok. 1267, Vespignano k. Florencji, zm. 8 I 1337, Florencja,

malarz włoski.

Urodził się około 1267 w Vespignano koło Florencji. Już za życia był uważany za największego mistrza, wymieniany w ówczesnych tekstach literackich (Dante Alighieri, F. Petrarka, G. Boccaccio) i kronikach. Liczne archiwalia świadczące o statusie majątkowym Giotta di Bondone i jego pozycji społecznej pozwalają prześledzić koleje życia artysty. Niemal całkowity brak danych źródłowych na temat jego twórczości sprawia, że jest ona przedmiotem licznych kontrowersji i dyskusji, a 2 sygnowane dzieła (m.in. Stygmatyzacja św. Franciszka — Luwr, Paryż) uważa się niekiedy za warsztatowe. Napisana przez L. Ghibertiego biografia Giotta di Bondone zawiera najstarszy źródłowy katalog dzieł artysty. Według tradycji był on uczniem Cimabuego.

Freski w kościołach środkowych Włoch

Przed 1300 przebywał w Rzymie, gdzie zetknął się z twórczością P. Cavalliniego; z tego okresu zachowały się 2 fragmenty mozaiki Navicella, wykonanej przez Giotta di Bondone w narteksie Bazyliki Św. Piotra w Rzymie (obecnie jeden fragment znajduje się w Grotach Watykańskich, drugi w kościele Pietro Ispano w Boville Ernica). Po powrocie do Florencji wykonał ogromny krucyfiks dla Santa Maria Novella oraz ołtarz do Badia Fiorentina (po 1300 — Galleria degli Uffizi, Florencja). W 1303–05 przebywał w Padwie, gdzie wykonał freski w kaplicy Santa Maria della Carita albo Santa Maria Annunziata, ufundowanej przez rodzinę Scrovegnich (kaplica Scrovegnich) na terenie dawnego rzymskiego cyrku (stąd nazwa Capella dell’Arena). Freski Giotta di Bondone pokrywają wszystkie ściany kaplicy, są pozbawione podziałów architektonicznych, co pozwala przypuszczać, że już podczas budowy artysta miał wpływ na jej kształt. Rozbudowany program ikonograficzny malowideł obejmuje: Sąd Ostateczny, Zwiastowanie, sceny z życia Joachima i Anny (Spotkanie przy Złotej Bramie), z dzieciństwa Marii, z dzieciństwa Chrystusa, jego nauczanie i cuda, oraz Pasję i Zmartwychwstanie. Monochromatyczny cokół imitujący marmurowe płyty i kamienne rzeźby personifikacji cnót i przywar jest najwcześniejszym przykładem walorowego traktowania koloru. Freski te uchodzą za najbardziej przełomowe i nowatorskie dzieło Giotta di Bondone ze względu na ludzki wymiar narracji i wielki realizm postaci. Artysta posłużył się intuicyjną perspektywą, masywną, rzeźbiarską budową figur, bardzo plastycznym sposobem fałdowania draperii. Z tego samego okres pochodzi Maestà (Matka Boska Tronująca) z kościoła Ognissanti we Florencji (1303 — Galleria degli Uffizi, Florencja). W górnym kościele Św. Franciszka w Asyżu wykonał cykl scen z życia tego świętego.

Ostatnie lata

Natomiast nie ma zgodności, co do jego udziału w dekoracji dolnego kościoła. Wiadomo, że Giotto di Bondone był w Rimini, Neapolu i Mediolanie. Większość życia spędził jednak we Florencji, gdzie zachowały się 2 kolejne wielkie cykle freskowe: Sceny z życia św. Franciszka w kaplicy Bardich (około 1313) i Sceny z życia św. Jana Chrzciciela i Sceny z życia św. Jana Ewangelisty w kaplicy Peruzzich (ok. 1320) w kościele Santa Croce. W uznaniu jego rangi artystycznej władze Florencji powierzyły opiece Giotta di Bondone prace architektoniczne w mieście (1334) — wówczas zapewne powstały projekty reliefów na dzwonnicy katedry Santa Maria del Fiore, wykonanych przez A. Pisana. Zmarł 8 I 1337 we Florencji.

Indywidualne cechy stylu

Giotto di Bondone miał duży warsztat, wielu współpracowników i uczniów, do których należeli m.in. B. Daddi i T. Gaddi. Odchodząc od dominującej poprzednio tradycji bizantyńskiej (złote tła, linearyzm, kolor rozumiany jako ograniczona konturem plama barwna), nawiązując do osiągnięć współczesnej mu rzeźbiarzy, nadając cielesność swym postaciom, wymiar przestrzenny architekturze, posługując się światłem i kolorem jako elementem budującym kompozycję, stworzył podstawy dla rozwoju nowożytnego malarstwa we Włoszech.

Giotto di Bondone, Wniebowstąpienie, fresk we wnętrzu Cappella degli Scrovegni w Padwie

Florencja, katedra

Giotto di Bondone, Zmartwychwstanie, fragment fresku, ok. 1303–1305 — Cappella degli Scrovegni w kościele S. Maria dell'Arena w Padwie

Giotto di Bondone, Pocałunek Judasza, fragment fresku z Cappella degli Scrovegni w Padwie , 1303–05 (Włochy)

Giotto di Bondone, freski we wnętrzu Cappella degli Scrovegni, Padwa

Giotto di Bondone, Spotkanie przy Złotej Bramie, 1303–05 — Cappella degli Scrovegni, Padwa

Giotto di Bondone, Sen Innocentego III, fragment fresku z Bazyliki Św. Franciszka w Asyżu, 1296–98

Giotto di Bondone: kampanila przy katedrze Santa Maria del Fiore we Florencji, 1334

Giotto di Bondone, Opłakiwanie Chrystusa, fresk, 1306–09 — Cappella degli Scrovegni, Padwa

Franciszek z Asyżu