Eleusa
w ikonografii wschodniochrześcijańskiej typ wizerunków maryjnych;
[gr., ‘miłosierna’],
ros. Umilenije,
Eleusa
Encyklopedia PWN
ukazuje Matkę Bożą trzymającą w ramionach młodzieńczego Chrystusa, który obejmuje ją za szyję i przytula twarz do jej policzka; typ ikonograficzny E. powstał w kręgu sztuki koptyjskiej i kapadockiej, zapewne w wyniku ewolucji wyobrażenia Hodegetrii; w Bizancjum rozwijał się od X w., był popularny zwłaszcza od XII w.; wyraża matczyną czułość, serdeczność i miłość Bogurodzicy, jej boleść nad przyszłą męką Chrystusa; wśród licznych wariantów tego przedstawienia najbardziej znana jest ikona Matki Boskiej Włodzimierskiej, uznawanej za patronkę i orędowniczkę Rusi Moskiewskiej (obecnie w Galerii Tretiakowskiej w Moskwie).
