Andhra Pradeś
 
Encyklopedia PWN
Andhra Pradeś, hindi Āndhra Pradeś, telugu Āndhra Pradēś, ang. Andhra Pradesh Wymowa,
stan w południowych Indiach, nad Zat. Bengalską;
pow. 275 tys. km2, 80,0 mln mieszk. (2008); gł. Telugowie; stol. Hajdarabad; inne gł. m.: Widźajawada, Wiśakhapatnam (gł. port mor.). Powierzchnia przeważnie wyżynna (Dekan), na wschodzie pasma Ghatów Wschodnich (wysokość do 1680 m), wzdłuż Zat. Bengalskiej niziny Wybrzeża Koromandelskiego, z żyznymi glebami aluwialnymi (doliny i delty rz. Godawari i Kryszny); klimat zwrotnikowy monsunowy; na wybrzeżu częste cyklony tropik.; ok. 25% powierzchni Andhra Pradeś zajmują lasy (zrzucające liście w porze suchej). Stan roln.; uprawa (oparta częściowo na sztucznym nawadnianiu) ryżu, dżuaru (gat. sorga), badżry (proso afryk.), kukurydzy, tytoniu (połowa zbiorów krajowych), trzciny cukrowej, orzeszków ziemnych, palmy kokosowej, bawełny i kawowca; hodowla owiec (ok. 15% pogłowia krajowego), bawołów i bydła. Przemysł słabo rozwinięty; dominuje przemysł rolno-spoż. (gł. tytoniowy) oraz włók. i cementowy; elektrownie wodne (gł. na rz. Kryszna i Godawari) wytwarzają ok. 50% energii elektrycznej; gł. ośr. przemysłu Wiśakhapatnam (rafineria ropy naftowej, huta żelaza i cynku, największa w Indiach stocznia mor.). Rozwinięte rzemiosło, gł. tkactwo wełn. i wyroby ze srebra. Eksploatacja surowców miner.: węgla kam., miki (1/3 produkcji krajowej), barytu, grafitu oraz rud żelaza, cynku i ołowiu, manganu, boksytów.
Historia. Źródła sanskr. wspominają o istnieniu ok. 1000 lat p.n.e. drawidyjskiego ludu Andhrów. W III w. p.n.e. ziemie Andhrów (Telingana) były podporządkowane dyn. Maurjów. Po śmierci ces. Aśoki, Andhrowie uniezależnili się pod władzą własnej dyn. Satawahanów. W VI w. Andhra została pobita przez dyn. Ćalukjów. W XII–XIII w. podlegała władcom Waranagalu i sułtanatowi madurajskiemu. W XIV w. znalazła się w państwie Widźajanagaru, w XVII w. — w obrębie imperium Wielkich Mogołów. W tym okresie pojawiły się pierwsze faktorie bryt. i francuskie. W czasach kolonialnych tereny Andhrów (Telugów) należały do księstwa Hajdarabadu, które, po włączeniu Indii do Korony bryt., zachowało formalną niezależność. Telugowie brali aktywny udział w ruchu niepodległościowym. W 1947 nizam Hajdarabadu, wbrew woli większości hinduskiej, zgłosił akces do Pakistanu. Armia ind. 1948 wymusiła zmianę tej decyzji. W 1953 ze stanu Madras wyodrębniono północną część zamieszkaną przez ludność mówiącą językiem telugu i utworzono stan Andhra; 1956 po włączeniu 9 okręgów powstał stan Andhra Pradeś, 1960 powiększony o 2 okręgi.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia