Amsterdam
 
Encyklopedia PWN
Amsterdam,
stolica konstytucyjna Holandii;
W XIII w. wieś rybacka (pod nazwą Amstelredam, od rz. Amstel); prawa miejskie ok. 1300; udział w handlu bałtyckim, rozwój w XIV–XV w., czł. Hanzy; rozkwit miasta w XVII w. po wyzwoleniu spod władzy Hiszpanii i upadku Antwerpii (siedziba Wschodnioind. i Zachodnioind. Kompanii Handl.); stol. Republiki Batawskiej, po jej upadku — Królestwa Holandii; utrzymał znaczenie dzięki zbudowaniu w XIX w. kanałów łączących go z morzem i Renem. Stanowi część wielkiej konurbacji miejskiej zw. Ranstad Holland; drugi po Rotterdamie ośr. przem. i port handl. Holandii; rozwinięty gł. przemysł środków transportu: stocznie remontowa i produkcyjna, zakłady taboru kol. (koncern VMF-Stork), fabryka samolotów (Fokker) i samochodów (Ford); duży kompleks rafineryjno-petrochemiczny w zachodniej części portu (ropa dostarczana rurociągiem z Rotterdamu), huta żelaza, przemysł elektroniczny (hol. filia IBM); tradycyjny ośr. przemysłu spoż. (przetwórnie kakao, kawy, tytoniu, buraka cukrowego, browary, m.in. firmy Heineken); poza tym przemysł odzieżowy, chem. (farby, środki owadobójcze), drzewny, poligraficzny; słynne w świecie szlifiernie diamentów; port handl. połączony kanałami: M. Północnego i Północnohol. z M. Północnym oraz Kanałem Amsterdam–Ren z Renem, dostępny dla dużych statków oceanicznych; przeładunki ponad 70 mln t rocznie, przywóz gł. węgla, rud metali, zboża, używek (kakao, kawa), wywóz maszyn i urządzeń przem., produktów chem., żywności; port śródlądowy i pasażerski (połączenie promowe z Wielką Brytanią i Szwecją); ważny węzeł kol., drogowy i lotn. (wielki międzynarodowy port lotniczy Schiphol); ośr. handl.-finansowy; siedziba spółek handl., towarzystw ubezpieczeniowych, giełdy, banku hol.; ośr. kult., nauk. i turystyczny o świat. znaczeniu; siedziba Hol. Król. Akad. Nauk (zał. 1808), 2 uniw. (zał. 1632, ze słynną biblioteką zał. 1578, drugi — zał. 1880), wyższa szkoła sztuk pięknych, instytuty nauk.-badawcze, m.in. Królewski Inst. Tropik. (zał. 1910); liczne muzea: słynne Rijksmuseum, Stedelijk Museum, Vincenta van Gogha, Dom Rembrandta, Muzeum Tropiku; od 1948 coroczne festiwale sztuki Holland Festival; znane w Europie ogrody: bot. (zał. 1646) i zool. (1838); metro (od 1977). Miasto leży na podmokłym terenie przeciętym 160 koncentrycznymi kanałami (nad kanałami ok. 1000 mostów). Śródmieście Amsterdamu stanowi stare miasto z budynkami przeważnie osadzonymi na palach; wokół śródmieścia dzielnice nowsze, powstałe gł. po otwarciu Kanału M. Północnego; na peryferiach miasta wielkie i nowoczesne dzielnice mieszkaniowe; kościoły: Oude Kerk (XIV, XV–XVI w.), Nieuwe Kerk (późnogot., koniec XV–1. poł. XVI, XVII w.), 3 kościoły wg projektu H.C. de Keysera: Zuiderkerk (Kościół Południowy, 1603–11), Westerkerk (Zachodni, 1. poł. XVII w.) i Noorderkerk (Północny, 1. poł. XVII w.); dawny ratusz 1648–55, J. van Campen, rzeźby A. Quellinus (mł.), malarstwo: J. Jordaens, F. Bol i in., od 1808 Pałac Król.; liczne budowle użyteczności publicznej z XVII–XIX w., m.in. dom gildii handlu winem (1633), Arsenał Mor. (1656), giełda (1897–1903, H.P. Berlage); system fortyfikacyjny A. został wpisany na Listę Świat Dziedzictwa Kult. i Przyr. UNESCO.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Amsterdam, dawny ratusz, obecnie Pałac Królewski (Holandia)fot. J. Rudnik/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Amsterdam, przystań statków wycieczkowych, w głębi główny dworzec kolejowy (Holandia)fot. M. Smętkowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Amsterdam, ratusz (obecnie pałac królewski), 1648fot. L. Adamski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia