Alaska
 
Encyklopedia PWN
Alaska Wymowa,
stan w USA, na północnym zachodzie Ameryki Północnej;
graniczy z Kanadą; od północy oblewają Alaskę wody M. Beauforta i M. Czukockiego, od zachodu — M. Beringa, od południa — Oceanu Spokojnego; Cieśn. Beringa oddziela Alaskę od Rosji; powierzchnia 1518,8 tys. km2 (największy stan USA). — 696 tys. mieszk. (2008), w tym ok. 32 tys. Eskimosów i Indian, 4 tys. Aleutów; stol. Juneau; gł. m.: Anchorage, Fairbanks; w skład Alaski wchodzi płw. Alaska i liczne wyspy (Aleuty, Archipelag Aleksandra, Kodiak, Nunivak, Wyspa Św. Wawrzyńca, Wyspy Pribyłowa). Powierzchnia w większości górzysta; na południu góry: Św. Eliasza (6050 m), Alaska (Denali, do 2015 McKinley, 6194 m — najwyższy szczyt Ameryki Północnej), Aleuckie, Kuskokwim; w środkowej części płaskowyż rozcięty dolinami rz. Jukon i Kuskokwim, w północnej — Góry Brooksa (2816 m, Michelson); na północnych i zachodnich wybrzeżach obszary nizinne; liczne czynne wulkany, częste trzęsienia ziemi; klimat na północy subpolarny (obfite osady szadzi, wieczna marzłoć), na południowym wschodzie umiarkowany, chłodny, mor.; średnia roczna suma opadów od 130–300 mm na północy do 750–1600 mm, miejscami 4000 mm na południowym wschodzie; na północy średnia temp. w lipcu ok. 10°C, w styczniu –30°C, na południowym wschodzie powyżej 10°C w lipcu i –3°C w styczniu; lodowce (Malaspina); rozległe obszary leśne (tajga), na północy i w górach roślinność tundrowa. Wydobycie ropy naftowej na północy (jedne z największych złóż w świecie), transport rurociągiem dł. ok. 1250 km, znad zat. Prudhoe do portu Valdez nad O. Spokojnym; ponadto eksploatacja gazu ziemnego, złota (nad Jukonem), platyny, rud miedzi, cyny, niklu, uranu; rybołówstwo (łososie, śledzie) i produkcja konserw; leśnictwo, myślistwo (zwierzęta futerkowe); hodowla reniferów i lisów; na południu przemysł drzewny, papierniczy i petrochemiczny; transport lotn., na południu linia kol. i linie drogowe (Alaska Highway, Panamerykańska, Droga); gł. porty: Valdez, Seward, Sitka; turystyka; liczne parki nar.: Katmai, Kobuk Valley, Denali, Wrangell–St. Elias, Glacier Bay i in.; wiele wojsk. baz lotniczych.
Historia. Odkryta 1741 przez V.J. Beringa; w 1. poł. XVIII w. badana przez Rosjan; w 2. poł. XVIII w. do Alaski dotarli Hiszpanie z Meksyku oraz wyprawy bryt.; 1784 pierwsze kolonie osadników ros. na wyspie Kodiak; od 1799 administrowana przez Kompanię Ros.-Amer.; 1867 sprzedana przez Rosję Stanom Zjedn.; w końcu XIX w. znaczny napływ ludności i burzliwy rozwój po odkryciu złota w Klondike (1896); od 1912 terytorium, od 1959 stan.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Denali (McKinley; Stany Zjednoczone)fot. K. Wiecha/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia