Aalto Alvar Hugo 
, ur. 3 II 1898, Kuortane, zm. 11 V 1976, Helsinki,
fiński architekt i urbanista.
, ur. 3 II 1898, Kuortane, zm. 11 V 1976, Helsinki,
Aalto Alvar Hugo
Encyklopedia PWN
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Urodził się 3 II 1898 w Kuortane. Jeden z pionierów nowoczesnej architektury światowej, współzałożyciel CIAM. W 1916–21 studiował na politechnice w Helsinkach (z przerwą na udział w wojnie o niepodległość Finlandii, 1917) u Usko Nystrma i Armasa Lindgrena.
„Biały” i „czerwony”
Po studiach Aalto zajął się architekturą wystawienniczą pracując w Gteborgu w Szwecji. Całkowicie samodzielną działalność rozpoczął w Jyväskylä, z którą był związany w latach szkolnych i gdzie dzisiaj znajduje się muzeum jego twórczości. Tu również poznał 1925 najbliższego współpracownika i żonę — Aino Marsio, dla której utworzył firmę Artek projektującą i produkującą meble. W 1927 Aalto przeniósł biuro projektowe do Turku, dawnej stolicy Finlandii. Do mniej więcej wybuchu wojny trwał okres „biały” charakteryzujący się bielą projektowanych obiektów. W 1933 przeniósł się do Munkkiniemi, gdzie zamieszkał w — zaprojektowanej wraz z żoną — willi. Okres „czerwony” (od około 1939) charakteryzowało używanie w projektowanych budowlach cegły. Aalto w kolejnych okresach twórczości, biel i czerwień stosował przemiennie. W latach 1946–48 był wykładowcą w Massachusetts Institute of Technologii w Cambridge. Od lat 50. współpracował ze swoją drugą żoną, Elissy Mäkiniemi. Zmarł 11 V 1976 w Helsinkach.
Obfitość twórcza
Początkowo budował w typowo skandynawskim stylu neoklasycznym (1923–25). Pierwszą budowlą Aalto w stylu funkcjonalistycznym był budynek zakładów poligraficznych gazety „Turun Sanomat” w Turku (1927–29). Poczynając od znakomitej Biblioteki Miejskiej w Viipuri, obecnie Wyborg w Rosji (1927–35), zwrócił się ku stylowi międzynarodowemu, do którego należy również sanatorium w Paimio (1929–33). Widząc w tym nurcie zagrożenia schematu, monotonności i odczłowieczenia, rozpoczął własne poszukiwania rozwiązań nowoczesnej architektury. Wyczulony na specyficzne cechy materiałów budowlanych, używał bogatej w lasy Finlandii przede wszystkim drewna. W 1923 zainicjował też wyrób mebli z giętej sklejki. Drewno było dominującym elementem w zaprojektowanym przez niego fińskim pawilonie na Wystawie Powszechnej w Paryżu 1937 oraz w willi Mairea w Noormarkku (1938–39). Jego najbardziej oryginalne dzieła powstały po II wojnie światowej, znalazł wówczas własny język form, odmienny od obiegowych wzorów, ale harmonizujący z powszechną tendencją do tworzenia zespołów bardziej ekspresyjnych pod względem plastycznym. Widoczne jest to w dynamicznie sfalowanych liniach ścian, jednospadowych dachach, łączeniu cegły z drewnem. Do jego głównych dzieł należą: ratusz w Säynätsalo (1949–52), kościół w Vuoksenniska koło Imatry (1957–59), o całkowicie swobodnym planie; kompleksy akademickie uniwersytetu pedagogicznego w Jyväskylä (1952–57) i politechniki w Otaniemi (196169), fabryki celulozy w Toppila (1930–31) i Sunila 1951–54), dom kultury w Helsinkach (1955–58), domy mieszkalne oraz całe zespoły miejskie, m.in. centrum Rovaniemi (1963–72). W Hansaviertel w Berlinie Aalto wzniósł blok mieszkalny (1955–57); inny jego budynek mieszkalny powstał w Neues Vahr, mieście-satelicie Bremy (1959–63). W 1959 wygrał konkurs na operę w Essen, dla Wolfsburga zaś zaprojektował teatr (1966), ośrodek kultury i dwa kościoły (jeden poświęcony w jego obecności w 1968). Jednym z ostatnich i zapewne najdoskonalszym jego budynkiem jest gmach kongresowo-koncertowy Finlandia-talo w Helsinkach (1971–75). Aalto poświęcał też wiele czasu urbanistyce. Od 1960 był odpowiedzialny za ogólne planowanie Helsinek i architektoniczne ukształtowanie centrum miasta.
Podsumowanie dokonań
Podczas 55-letniej działalności zrealizował ponad 200 projektów. Twórczość Aalto charakteryzują: ścisłe powiązanie budowli z krajobrazem i rzeźbą terenu, dynamiczne rzeźbiarskie rozwiązania bryły, swobodne, funkcjonalne ukształtowanie wnętrz, zróżnicowanie faktury materiałów. Projektował też meble i wyroby ze szkła, często wspólnie z pierwszą żoną, A. Marsis, również architektem. Zajmował się także rzeźbą, pracą dydaktyczną; wiele publikował.
