Witebsk, białorus. Wiciebsk, Viciebsk, ros. Witiebsk, Vitebsk,
m. obwodowe w północno-wschodniej części Białorusi, nad Dźwiną, przy ujściu do niej kilku mniejszych rzek.
Witebsk
Encyklopedia PWN
jeden z najważniejszych ośr. przem. na Białorusi; rozwinięty przemysł włók. (dziewiarski, jedwabn., produkcja dywanów), odzieżowy, skórz. (m.in. obuwniczy), maszyn. (gł. obrabiarki), metal., spoż., drzewny, materiałów budowlanych; duży węzeł kol. i drogowy; port lotn.; 5 szkół wyższych; muzeum. Historia. Gród obronny Krywiczów, wzmiankowany 1021, położony na szlaku Dźwina–Dniepr; od 1101 stol. samodzielnego księstwa; prowadził handel z Rygą i niem. miastami; w pocz. XIII w. zależny od Smoleńska; 1320 włączony do Wielkiego Księstwa Litew., stol. województwa; prawa miejskie 1597; od XVI w. w Witebsku osiedlali się Żydzi; w wyniku krwawych zamieszek 1623 przeciwko unii brzeskiej (1596) poddany jurysdykcji wojewody; od 1772 w zaborze ros., od 1796 stol. guberni; 19 X 1812 pod Witebskiem bitwa wojsk ros. z wojskami Napoleona I; od lat 60. XIX w. połączenie kol. z Dyneburgiem (ob. Daugavpils) i Orłem; w XIX w. ośr. chasydzki związany z dyn. cadyka lubawiczowskiego; w pocz. XX w. szkoła artyst., w której studiował m.in. M. Chagall; 1919–91 w Białorus. SRR; liczne skupisko Żydów (1926 ok. 37 tys. — ok. 37% mieszkańców Witebska); od 1938 stol. obwodu; 1941–44 pod okupacją niem., VII–X 1941 getto (ok. 16 tys. osób); VI–VII 1941 i VI 1944 rejon zaciętych walk sowiecko-niemieckich. Zabytki. Ratusz (poł. XVIII w.); ruiny kościoła Św. Barbary (2. poł. XIX w.); budynki adm. (XIX w.); nie zachowało się kilkanaście świątyń rzymskokatol., m.in. Jezuitów, Bernardynów, Dominikanów, unickich (kościół parafialny Bazylianów) i prawosł. — zniszczone podczas II wojny światowej i po 1945; zmieniono także hist. układ urbanist. miasta.
