Sofia, Sofija,
stolica Bułgarii, miasto wydzielone i ośrodek adm. obwodu Sofia, w zachodniej części kraju, w Kotlinie Sofijskiej, ograniczonej od północy Bałkanami, a od południa masywem Witosza, na średniej wys. ok. 550 m.
Sofia
Encyklopedia PWN
pow. 1038 km2; gł. bułgarski ośr. gosp. i nauk.-kult.; wytwarza ok. 20% produkcji przem. kraju; rozwinięty przemysł maszyn. (obrabiarki, silniki elektr., maszyny roln.), elektrotechniczny (telewizory, radioodbiorniki, transformatory, aparatura telefoniczna), środków transportu (tabor kol., trolejbusy), chem., włók., odzieżowy, skórz., spoż., celulozowo-papierniczy, hutnictwo żelaza (kombinat hutn. Kremikowce). Duży węzeł kol. i drogowy; port lotn.; I 1998 oddano do użytku pierwszy odcinek metra dł. 6,5 km. Sofia jest siedzibą Bułgarskiej Akad. Nauk, uniw. (zał. 1888), licznych szkół wyższych oraz instytutów nauk.-badawczych. Ze względu na malownicze położenie, łagodny klimat i zabytki jest dużym ośr. turyst.; wiele muzeów (m.in. archeol. i hist.). Najstarsza część miasta leży między rzekami: Władajską, Suchodolską i Perłowską (dopływy Iskyru); mieszczą się tutaj najważniejsze urzędy oraz instytucje gosp. i kult.; przemysł koncentruje się gł. w północnej oraz wschodniej części Sofii; na południowych krańcach u stóp i na stokach masywu Witosza — sanatoria, hotele, domy wypoczynkowe, schroniska turyst.; parki (największy — park Wolności, w którym znajduje się obserwatorium astr.) i tereny zielone; w mieście (zwłaszcza w dzielnicy Gorna Bania) i okolicy ciepłe źródła miner. wyzyskiwane do celów leczniczych.
Historia. Założona przez Rzymian w I w. n.e. (Colonia Ulpia) na miejscu trackiej osady Serdika; ważny ośrodek handl.-adm., następnie kośc.; w VI w. uległa najazdowi Słowian; 808 przyłączona do Bułgarii; 1018–1194 pod władzą Bizancjum, następnie odzyskana przez Bułgarów; 1382 zajęta przez Turków; na przeł. XVIII i XIX w. ośr. walki wyzwoleńczej narodu bułgarskiego; 1877 wyzwolona przez wojska ros.; od 1878 stol. Bułgarii.
Zabytki. Pozostałości budowli, gł. obwarowań rzymskich; wczesnochrześc. rotunda Św. Jerzego (IV w.) z freskami (XIV w., ob. muzeum), podziemne nekropole (IV–V w.), bazylika Św. Zofii (IV–VIII w.); cerkwie monastyrów m.in. Dragalewskiego i Kremikowskiego (XV w.), Kurilowskiego (XVI w.); meczety: Bujuk Dżami (ob. muzeum) z XV w., Bania Pasza (XVII w.); sobór Aleksandra Newskiego (1904–12); synagoga (XIX w.); budowle użyteczności publicznej z XIX w.
