Parnas Jakub Karol

fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Parnas Jakub Karol, ur. 16 I 1884, Mokrzany k. Tarnopola, zm. 29 I 1949, Moskwa,

biochemik i fizjolog.

1914 współpracownik F.G. Hopkinsa w uniw. Cambridge; twórca i 1916–19 kier. katedry chemii fizjol. Uniwersytetu Warszawskiego; od 1920 profesor i 1920–41 kier. katedry chemii lekarskiej na uniwersytecie we Lwowie; 1943–46 kier. Laboratorium Chemii Fizjol. Inst. Biochemii Akad. Nauk ZSRR (1943–46 jego dyrektor); czł. wielu towarzystw nauk. pol. i zagr., m.in. od 1930 czł. PAU, od 1942 — Akad. Nauk ZSRR; 1948 aresztowany przez NKWD, zmarł w nie wyjaśnionych okolicznościach (pośmiertnie zrehabilitowany 1954). Badał m.in. przemiany tkankowe i komórkowe, zjawiska amoniogenezy w mięśniach, glikogenolizy (z P. Osternem opisał ten proces 1936) i glikolizy (zaproponowany przezeń schemat glikolizy jest zw. schematem Embdena–Meyerhofa–Parnasa); z T. Baranowskim odkrył proces fosforolizy glikogenu; 1937, jako jeden z pierwszych w świecie, zastosował izotopy w badaniu procesów biol. i z T. Korzybskim opisał (1938) proces wymiany ³²P w ATP; stworzył we Lwowie pierwszą w Polsce szkołę biochem. o świat. znaczeniu; ogłosił blisko 200 publikacji, kilka podręczników, w tym pierwszy podręcznik biochemii w języku pol. Chemia fizjologiczna... (1922).