Brześć, białorus. Brest, ros. Briest, Brest, dawniej Brześć Litewski, 1922–39 Brześć nad Bugiem,
m. obwodowe na Białorusi, przy ujściu Muchawca do Bugu, w pobliżu granicy z Polską.
Brześć
Encyklopedia PWN
— 351 tys. mieszk. (2019). We wczesnym średniowieczu prawdopodobnie gród obronny Bużan; wzmiankowany 1019; w XI–XIII w. we władaniu książąt ruskich; 1319 włączony do W. Księstwa Litew.; 1390 prawa miejskie; od 1566 stol. woj. brzeskiego litew.; rozwój handlu (słynne targi); 1596 miejsce zawarcia unii brzeskiej; od 1795 w zaborze ros.; w 2. poł. XIX w. ważny węzeł kol., rozbudowane fortyfikacje (brzeska twierdza); w marcu 1918 miejsce zawarcia brzeskiego traktatu pokojowego; od 1919 w Polsce (od 1922 stol. woj. poleskiego i ważny ośrodek wojsk.); 1930 uwięzienie w twierdzy działaczy opozycji parlamentarnej (brzeski proces); IX 1939 miejsce spotkania i wspólnej defilady wojsk niem. i sowieckich uczestniczących w agresji na Polskę; następnie do 1941 pod okupacją sowiecką; deportacje ludności (gł. Polaków) w głąb ZSRR; 1941–44 okupowany przez Niemców, 1940–44 siedziba komendy okręgu ZWZ-AK, a 1942/43 — komendy III odcinka „Wachlarza”; we wrześniu 1944 obóz przejściowy NKWD dla oficerów AK z Podlasia, Lubelszczyzny, Polesia oraz okręgów warsz. i białostockiego, wywiezionych 20–25 IX do Riazania; 1945–91 w Białorus. SRR; w Brześciu pozostało duże skupisko Polaków. Przemysł maszyn., metal., elektrotechniczny (m.in. urządzenia gazownicze, radioodbiorniki), lekki (włók., odzieżowy, obuwniczy), spoż., meblarski, materiałów bud.; ważny węzeł kol. na linii Warszawa–Mińsk; port rzeczny (początek Kanału Dniepr–Bug) i lotn.; 2 szkoły wyższe; muzeum (w obrębie twierdzy). Twierdza (1831–42), na jej terenie częściowo zachowane budowle sakralne, m.in. kościoły zakonne z XVII i XVIII w.; w nowej części miasta kościół parafialny (poł. XIX w.); pomnik A. Mickiewicza z okresu międzywojennego.
