Szymborska Wisława, Sto pociech

Szymborska Wisława, Sto pociech

(1967), tom wierszy Wisławy Szymborskiej, zawierający charakterystyczne dla liryki motywy: ograniczenia egzystencji człowieka, pytania o sens historii i mitów. Wprawdzie poetka broni się przed gotowymi odpowiedziami, ale przestrzega też przed skrajnym relatywizmem. Człowiek żyje, więc się myli, powiada, a poeta ma obowiązek mówienia prawdy. Nie ma to jednak nic wspólnego z dydaktyzmem czy irytującym patosem — bliska jej jest tradycja poezji ironicznej, nawet żartobliwej, i wiara w moc słowa. Demonstruje ją triumfalnie w wierszu Radość pisania, obwieszczając w kunsztownym dowodzie poetyckim suwerenność swego terytorium, gdzie twórca, panujący nad słowami, pozostaje wolny i niezależny. To jest wprawdzie zemsta ręki nieśmiertelnej, ale przede wszystkim radość powoływania do istnienia świata wyobraźni, nie podlegającego zakwestionowaniu z zewnątrz. Siła przyciągania poezji Szymborskiej w dużej mierze polega na tej radości pisania, a także na zadawaniu najważniejszych pytań, to jest pytań naiwnych, na zderzaniu schematów myślowych z konkretnymi sytuacjami ludzkimi bez doktrynalnego ograniczenia. W poetyckim laboratorium Szymborskiej trwa ruch myśli i formy, stałe poszukiwanie doskonałego łącznika między materią poetyckiego obrazu a jego formalnym wyrazem. Nie ma tu więc gotowych klisz, obowiązujących raz na zawsze rygorów poetyckich, ale jest zmienność, ruch wyobraźni. W tytułowym wierszu Sto pociech sięga poetka pozornie po drwinę z istoty ludzkiej. Ale rychło okazuje się, że mnożąc zarzuty przeciw ułomnemu człowiekowi, głosi pochwałę życia i człowieka, któremu zachciało się szczęścia, prawdy, wieczności, choć ledwo odróżnia sen od jawy. W swojej poezji Szymborska zmierza do osiągnięcia jedności, jak to określa, stylu i materii. Dostarczyła wielu dowodów idealnego przystawania stylu i tematu, ale myliłby się ten, kto w uprawianiu samego kunsztu widziałby istotę poezji Szymborskiej. To jej cecha mistrzowska, ale cechą podstawową pozostaje potwierdzanie człowieczeństwa.

Tomasz Miłkowski