Stwosz Wit, Nagrobek Kazimierza IV Jagiellończyka

fot. W. Kryński/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Stwosz Wit, Nagrobek Kazimierza IV Jagiellończyka

autor — Stwosz Wit

data powstania — 1492–1494

technika — marmur

miejsce przechowywania — Kraków, katedra na Wawelu

Stojący w kaplicy Świętokrzyskiej marmurowy pomnik grobowy Kazimierz Jagiellończyka składa się z tumby nakrytej płytą z całopostaciowym wizerunkiem króla i wznoszącego się ponad nią baldachimu wspartego na kolumnach. Baldachimowa forma nawiązuje do tradycji nagrobków królewskich w katedrze wawelskiej, a dekoracja plastyczna układa się w niezwykle złożony program ideowy. Monarcha został ukazany w pełnym majestacie, w szatach koronacyjnych, w koronie, z jabłkiem i berłem w dłoniach. Jego twarz, potraktowana w sposób realistyczny, portretowy, jest pełna dramatycznej ekspresji, oczy wznoszą się ku niebu w błagalnej przedśmiertnej modlitwie. Umieszczona na piersiach króla zapona z wizerunkiem nagiej rodzącej kobiety symbolizuje odrodzenie przez śmierć do życia duchowego. Na bokach tumby wyobrażone zostały postacie tzw. płaczków, podtrzymujące herby; reprezentują oni poszczególne stany — duchowieństwo, szlachtę, mieszczaństwo i chłopstwo, a poprzez ich obecność wyrażona została idea budowy silnej monarchii w oparciu o równowagę stanową. Rozpostarty ponad tumbą baldachim oznacza sferę niebiańską — otwarte dla umierającego króla niebo. Na kapitelach znajdują się sceny z historii stworzenia i odkupienia świata. W dekoracji plastycznej nagrobka przeplatają się więc jakby trzy wątki — doczesny, śmierci i zbawienia. Na jednym z kapiteli baldachimu widnieje sygnatura Jorga Hubera, pomocnika Stwosza w pracach przy nagrobku. Przyjmuje się, że inicjatorką powstania pomnika była małżonka Kazimierza Jagiellończyka, królowa Elżbieta austriacka, możliwe jednak, że powstał on — przynajmniej częściowo — jeszcze za życia i na życzenie samego monarchy.

Tamara Łozińska

Kazimierz Jagiellończyk, nagrobek

Stwosz Wit, nagrobek Kazimierza IV Jagiellończyka na Wawelu