toksykologia środowiska

toksykologia środowiska, ekotoksykologia,

dyscyplina zajmująca się szkodliwymi skutkami rozprzestrzeniania się i działania zanieczyszczeń i składników toksycznych na mikroorganizmy oraz rośliny i zwierzęta zasiedlające ekosystemy wodne i lądowe.

Zanieczyszczenia stanowią związki chemiczne — pojedyncze lub w mieszaninie (np. ścieki), dostające się (ze źródeł punktowych lub obszarowych) do środowiska w stężeniach przekraczających poziom naturalnego tła lub te, które nie występują w warunkach naturalnych. Szkodliwe działanie związków chemicznych na organizmy określa się w tzw. testach toksyczności — jedno- i wielogatunkowych. Wybór organizmów testowych (bioindykatorów) opiera się gł. na ich wrażliwości oraz roli, jaką pełnią w ekosystemie. Jako kryteria działania związków chemicznych na organizmy przyjmuje się śmierć, zmiany w tkankach i organach, rozrodczość, hamowanie wzrostu i aktywności wybranych enzymów, wystąpienie mutacji. Wyniki badań podaje się jako LC(EC)₅₀/t i NOEC w mg/l lub w %; LC₅₀ — stężenie powodujące śmierć 50% osobników w badanej populacji; EC₅₀ — stężenie wywołujące jakikolwiek negatywny efekt w 50%, t — czas trwania badań, NOEC — stężenie nie wywołujące obserwowanego efektu toksycznego. Wyniki uzyskane z testów mogą być ekstrapolowane z gatunku na gatunek, na poziom biocenozy i ekosystemu przy zastosowaniu określonych modeli matematycznych. Na podstawie badań ekotoksykologicznych dokonuje się m.in. oceny narażenia i ryzyka wywołanego obecnością zanieczyszczeń z uwzględnieniem bioakumulacji i trwałości w środowisku. Informacje ekotoksykologiczne są niezbędne do atestacji wyrobów handl. i powinny być zawarte w kartach towarowych produktów.