siły pokojowe ONZ

siły pokojowe ONZ,

nar. kontyngenty sił zbrojnych oddane do dyspozycji ONZ lub z mandatu ONZ, organizacji regionalnych, np. Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie dla przeprowadzenia konkretnych operacji pokojowych, powoływane w trybie doraźnym przez Zgromadzenie Ogólne lub Radę Bezpieczeństwa ONZ.

Karta Narodów Zjednoczonych przewiduje możliwość powołania i użycia międzynar. sił zbrojnych w celu utrzymania lub ustanowienia pokoju, jednak nie definiuje bezpośrednio operacji pokojowych; w koncepcji ONZ siły te stanowią nieprzymusowy (dla państw uczestniczących w operacji) instrument kontroli konfliktów zbrojnych. Pierwszą akcję w ramach sił pokojowych ONZ rozpoczęto 1948 w Palestynie pod nazwą Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Nadzorowania Rozejmu (ang. United Nations Truce Supervision Organization, UNTSO); celem tej akcji było i jest nadal kontrolowanie arabsko-izrael. porozumienia o przerwaniu walk; 1948–2007 przeprowadzono 63 operacje pokojowe (misje obserwacyjne i operacje utrzymania pokoju); najważniejsze z nich: Doraźne Siły ONZ na Bliskim Wschodzie (UNEF I–II) — 1956–79, Operacje ONZ w Kongo (UNOC) — 1960–64, Siły Bezpieczeństwa ONZ w Irianie Zachodnim (UNSF) — 1962–63, Siły Pokojowe ONZ na Cyprze (UNFICYP) — od 1964, Siły Rozdzielająco-Obserwacyjne ONZ w Syrii (UNDOF) — od 1974, Tymczasowe Siły ONZ w Libanie (UNIFIL) — od 1978, Grupa Tymczasowej Pomocy dla Namibii (UNTAG) — 1989–90, Tymczasowa Administracja ONZ w Kambodży (UNTAC) — 1992–94, Misja Pomocy Narodów Zjednoczonych dla Rwandy (UNAMIR) — 1993–95, Siły Ochrony ONZ w byłej Jugosławii (UNPROFOR) — 1992–95, Operacje ONZ dla Odbudowy Zaufania w Chorwacji (UNCRO) — 1994–95, Misja ONZ w Sierra Leone (UNAMSIL) — 1999–2005, Misja ONZ w Etiopii i Erytrei (UNMEE) — 2000–08, Misja Wsparcia ONZ w Timorze Wschodnim (UNMISET) — 2002–05, Misja ONZ w Liberii (UNMIL) — od 2003, Misja ONZ i AU w Darfurze (UNAMID) — od 2007, Misja ONZ w Sudanie Południowym — od 2011, Misja Stabilizacyjna ONZ w Mali (MINUSMA) — od 2013, Misja Stabilizacyjna w Republice Środkowoafrykańskiej (MINUSCA) — od 2014.

Polskie kontyngenty wojskowe biorą udział w operacjach pokojowych ONZ (od 1953), uczestnicząc w składzie sił: UNEF II w Egipcie (1973–79), UNDOF w Syrii (1974–93 i ponownie od 1994), UNTAG w Namibii (1989–90), UNTAC w Kambodży (1992–94), UNIFIL w Libanie (od 1992), UNPROFOR w byłej Jugosławii i UNCRO w Chorwacji (1995). Pod egidą ONZ służbę pełnili i pełnią polscy obserwatorzy wojskowi: w Iranie i Iraku (1988–90), Afganistanie i Pakistanie (1990–91 i 1991–93), Iraku (1991–2003), Kuwejcie (1991–2003), Angoli (1995–98), Rwandzie (1993–95), Liberii (1993–94), Kambodży (1992–94), w Gruzji (1994–2009), Haiti (1994–95), w Chorwacji (1996–2002), Macedonii (1996–99), w Tadżykistanie (1995–2000), we wschodniej Slawonii (1996–97), w Bośni i Hercegowinie (1999–2002), w Kongo (od 1999), w Kosowie (od 1999), Etiopii i Erytrei (2000–08) oraz w Afganistanie (od 2003).

W 2002 liczba żołnierzy i policjantów pełniących służbę w operacjach sił pokojowych ONZ przekroczyła 45 tys. (35 operacji). Na mocy decyzji ONZ prowadzenie operacji pokojowych mogą też przejąć inne organizacje międzynarodowe. Wojska NATO współpracują z siłami pokojowymi ONZ i mogą uczestniczyć w konkretnych akcjach wymuszania przestrzegania rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ, np. w Bośni i Hercegowinie (1994). W 1988 siły pokojowe ONZ otrzymały Pokojową Nagrodę Nobla.